تلاش زنان برای به‌دست آوردن سهم خود در «بهار عربی»

راديو زمانه

در ليبی، همچون در مصر و تونس، زنان می‌پرسند "بهار عربی" چه نتايجی برای آنان به ‌همراه خواهد آورد؟

رويترز در گزارشی از يک جشن عروسی‌ در مرکز طرابلس می‌نويسد که در آن زنان با حنا زدن به دست و پای تازه‌عروس همراه با طنين طبل به رقص و پايکوبی می‌پردازند.

سارا بوروين، دختر 23 ساله که با دست زدن در انتظار آمدن عروس است از آرزوی زنان ليبی پس از حکومت سرهنگ قذافی می‌گويد.

اين دانشجوی رشته مهندسی می‌گويد: "من برابری زنان را می‌خواهم. زمان ما نيز فرارسيده است. من می‌خواهم زنان هم حق داشته باشند کاری را که دوست دارند انجام دهند."

از زمانی که حکومت‌های اين کشورها سرنگون شدند بسياری، به‌ويژه در غرب از به‌قدرت رسيدن گروه‌های اسلامی که اهداف‌شان می‌تواند برخلاف حقوق زنان باشد، ابراز نگرانی کرده‌اند.

در تونس، جايی که "بهار عربی" آغاز شد و حکومت زين‌العابدين بن‌علی سرنگون گرديد، با روی کار آمدن گروه اسلامی النهضه، زنان سکولار گرد هم آمده‌اند تا از شيوه زندگی خود دفاع کنند.

آن‌ها به‌ويژه از گروه‌های سياسی خواسته‌اند تا اجرای قانون سال ۱۹۵۶ که در آن زنان و مردان برابر عنوان شده‌اند، تضمين شود.

اين قوانين در 13 اوت 1956 در زمان نخست‌وزيری حبيب بورقيبه، "پدر استقلال" و رئيس‌جمهور تونس در سال‌های 1957 تا 1987، طرح گرديد و در يکم ژانويه 1957، با هدف دستيابی به برابری بين زنان و مردان در بسياری از مناطق به اجرا در آمد.

از مواردی که در اين قوانين آمده است می‌توان به لغو چندهمسری و حقوق برابر زن و مرد در طلاق و ازدواج اشاره کرد.

سعيده قرشی، وکيل دادگستری و فعال انجمن زنان تونسی دمکرات می‌گويد: "هيچ‌گاه به‌اندازه امروز نسبت به آزادی زنان نگران نبوده‌ام."

وی می‌افزايد: "تهديد زنان در همه‌ عرصه‌ها، از جمله در چگونگی پوشش آن‌ها و اين‌که چگونه می‌انديشند، ديده می‌شود. اگر با آن‌ها (اسلام‌گرايان) نباشی به تو توهين می‌شود و مورد آزار و اذيت قرار می‌گيری. پس از صحبت‌هايی که در تلويزيون کردم، در خيابان به من ناسزا گفتند."

اين در حالی است که حزب النهضه وعده داده است که قوانين سخت‌گيرانه اسلامی را بر جامعه تحميل نخواهد کرد و به حقوق زنان احترام خواهد گذاشت اما بسياری از زنان سکولار به اين وعده‌ها باور ندارند.

هدی بن‌زيد، زن باحجابی که در يک شرکت بيمه کار می‌کند می‌گويد: "در حال حاضر النهضه نمی‌تواند چنين تهديداتی را به‌پيش برد چون در اين صورت همه عليه آن خواهند شد اما آن‌ها می‌توانند ديرتر اهداف خود را عملی سازند. شيوه زندگی ما در آينده می‌تواند تهديد شود."

در انتخابات مصر نيز اخوان‌المسلمين گروه اسلامی و حزب سنت‌گرا و تندروی النور متعلق به مسلمانان سلفی بيشترين کرسی‌های مراحل نخست را به‌دست آورده‌اند.

اين دو حزب اسلامی گفته‌اند از جامعه‌ای که بيشتر "اسلامی و اخلاقی" خواهد بود پشتيبانی می‌کنند اما آن‌ها نيز وعده داده‌اند که قوانين سخت‌گيرانه از جمله در مورد زنان و حجاب اجباری را به اجرا نخواهند گذاشت.

با اين حال به‌نظر فعالان زن در اين کشور خشونت‌های خانگی و آزار و اذيت و تبعيض در محل کار عليه زنان مصری افزايش يافته است.

همچنين در شهرهای کوچک مصر ازدواج اجباری دختران جوان همچنان متداول است.

با اين‌که کسی نقش اصلی نيروهای اسلامی در اين سه کشور شمال آفريقا را منکر نمی‌شود اما شرايط هر کدام در هر مورد مشخص متفاوت است.

ناظران در اين زمينه جامعه ليبی را نسبت به جامعه مصر و تونس سنتی‌تر و محافظه‌کارتر می‌دانند.

سماء احمد که در پست مصر کار می‌کند می‌گويد: "زنان مصر قوی هستند. اين‌جا ليبی نيست. اگر اسلام‌گرايان بخواهند قوانين سخت‌گيرانه‌ای را به اجرا گذارند جامعه مصر آن را قبول نخواهد کرد."

وی می‌افزايد: "ما چنين چيزی را نخواهيم پذيرفت و در اعتراض به خيابان‌ها خواهيم رفت."

در ليبی که پس از هشت ماه جنگ به دوران طولانی بازسازی نيازمند است، زنان در حال شکل‌دادن برداشت خود از جامعه آينده هستند.

پس از سرنگونی حکومت معمر قذافی سازمان‌های زنان بسياری در اين کشور تشکيل شده‌اند که سالن اجتماعات دارند و نشست‌هايی در زمينه‌های اجتماعی، سياسی و اقتصادی به‌منظور افزايش آگاهی زنان برگزار می‌کنند.

اميره الشکری، بنيان‌گذار يکی از اين سازمان‌های غيردولتی در طرابلس می‌گويد: "ما در حال حاضر تنها از زنان می‌خواهيم که به‌شکل گسترده در انتخابات شرکت کنند. اين خود چالش بزرگی است."

به گفته خانم الشکری، سازمان آن‌ها هزاران دعوت‌نامه برای زنان فرستاد تا در کنفرانسی با موضوع "حقوق خود را می‌شناسيد؟" آزادانه شرکت کنند اما تنها نزديک به ۵۰ نفر در اين نشست شرکت کردند.

اين فعال عرصه حقوق زنان می‌افزايد: "در اين دوره حساس می‌توان فهميد که چنين موضوعی زنان را به‌پيش خواهد برد. زنان ليبی برای عمل تنبل شده‌اند چون فکر می‌کنند صدای آن‌ها شنيده نخواهد شد و تغييری ايجاد نخواهد کرد. افزايش آگاهی؛ اين آن هدفی است که ما در حال حاضر داريم."

اينس ميلود، دانشجوی 21 ساله که انجمنی در حمايت از حقوق زنان ايجاد کرده، معتقد است که "تغيير" از هم‌اکنون آغاز شده و زنان بيشتر از خانه‌های خود خارج می‌شوند.

وی که در يک شهر کوچک در غرب ليبی زندگی می‌کند می‌گويد: "پيشتر من از خانه به دانشگاه و از دانشگاه به خانه می‌رفتم اما اکنون تمام روز را بيرون هستم. مادرم می‌گويد من مثل يک پسر شده‌ام."

ميلود می‌افزايد: "اين‌جا زنان بااستعداد بسياری وجود دارند که استعدادهای‌شان از بين می‌رود. آن‌ها همچون دوران قذافی می‌ترسند. ما تلاش می‌کنيم به آن‌ها نشان دهيم که آزاد هستند."

بازگشت به خانه