بازگشت به خانه  |   فهرست موضوعی مقالات و نام نويسندگان

تير 1387 ـ   ژوئيه  2008

دکتر ابراهيم يزدی، يک چهرهء شاخص ملی ـ مذهبی است!

چرا در تخريب‏ شخصيت‌هاي ملی ـ مذهبی می کوشند؟

دكتر محمد شريف

چندي است كه در «رسانه» ‌اي كه، به مدد تك ‌صدايي در صدا و سيماي جمهوري اسلامي ايران و تحميل بر مطبوعات ‏كشور ما، مورد اقبال قرار گرفته است، و جاذبه‌اي مولود دافعهء تك‌ صدايي فوق دارد، و از اين حيث بايد اقبال خود را ‏مديون آمرين پنهان و مباشرين آشكار اين تك صدايي بداند، تخريب شخصيت‌هايي پي‌گرفته مي‌شود كه، به گمان ‏اينجانب، سكوت بر آن زيبنده نيست و دور نيست كه اين سكوت مصالح ملي ما را هدف قرار دهد.

اين احتمال اين ‏ظن را تقويت مي‌كند كه سياستگذاري براي اين برنامه (و نه ماموران اجراي آن كه هر كسي مي‌تواند باشد) در پي ‏دستيابي به هدفي ديگر، غير از هتك حرمت اشخاصي است كه آماج اين ظلم قرار گرفته‌اند‎.‎

انتخاب دكتر ابراهيم يزدي، به عنوان يك چهره شاخص ملي- مذهبي، جهت هتك حرمت؛ و عريان بودن ادبيات ‏اهانت‌آميز به كار گرفته شده توسط مجريان برنامه؛ اين تصور را در ذهن فراهم مي ‌آورد كه آيا برنامه‌ريزان آن، از ‏اين طريق، «سنجش ميزان حساسيت ايرانيان به ذخائر ملي خود» را در دستور قرار نداده‌اند؟ و دستيابي به نوعي ‏داده‌هاي آماري را پي نمي‌گيرند؟

نكتهء ديگر، انديشيدن در اين مورد است كه ـ فارغ از هدفي كه برنامه‌ريزان سيماي ‏آمريكا از طريق متهم كردن چهره‌هاي پاك سياسي ايران درپي آنند ـ عمده كردن اين مباحث در وضعيتي كه آزادي ‏بيان و جريان آزاد اطلاعات وضعيت اسفباري را در كشور ما سپري مي‌كند، خردمندانه است؟ آيا پرداختن به اين ‏مباحث، فرعي كردن و به حاشيه بردن درد مشترك شمرده نمي‌شود؟

پاسخ اين پرسش‌ها روشن نيست و اين ابهام، پرداختن به موضوع اين يادداشت را با ترديد همراه مي‌سازد‎.‎

شناخت من از دكتر ابراهيم يزدي علاوه بر مطالعه ده‌ها پرونده كه به صورت غير مستقيم به ايشان نيز وصل ‏شده، منطق و خرد او در تصميم‌گيري است. اين شناخت بر دو امر دلالت مي‌نمايد:يكم، اولويت دادن به مصالح‌ ‏ملي در برابر به مخاطره افتادن حيثيت حزبي و شخصي و دوم: اتخاذ روش‌هاي خردمندانه در برابر مخاطرات ‏ملي و بسنده ننمودن به ارائه روش و مباشرت فعال در جهت مقابله با اين قبيل مخاطرات. اين دو امر اوصافي ‏است كه وي را در ذهن اينجانب به‌عنوان يك ذخيره باارزش و موثر در اوضاع و احوال به شدت مخاطره‌آميز ‏فعلي، جاي داده است. اقدامات ايشان در دوراني كه تماميت ارضي كشور ما در برابر تجاوز نظامي ارتش عراق ‏در آغاز يورش اين ارتش به مخاطره افتاده بود، مصداقي از باورهاي فوق است. موضع‌گيري ايشان به عنوان ‏وزير امور خارجه دولت موقت پس از مراجعت به عراق و ديدار با مقامات عراقي، مبني بر اينكه ايران قصد ‏صدور انقلاب خود را ندارد و تبعات آن، پرتوي از دورانديشي و خرد ايشان است. اينجانب هيچگاه افتخار وكالت ‏ايشان را در برابر اتهامات مطروحه در دادگاه‌هاي انقلاب نداشته‌ام و اينكه در اينجا در برابر اتهاماتي كه مجريان ‏برنامه فارسي سيماي آمريكا متوجه ايشان كرده‌اند، درصدد دفاع آز او بر آمده‌ام، مبتني بر چنين پيشينه‌اي كه در ‏صورت وقوع مي‌توانست آگاهي عميق‌تري از دكتر ابراهيم يزدي به دنبال داشته باشد، نيست. ليكن از آنجا كه در ‏پرونده راجع به بازداشت شخصيت‌هاي ملي- مذهبي در اسفندماه سال 1379 در منزل محمد بسته‌نگار افتخار ‏وكالت چند نفر از آنان به اينجانب اعطا شد، به خود اجازه دادم كه در برابر اتهامات برنامه‌ريزان سيماي فارسي ‏آمريكا نه فقط از او، بلكه از چهره‌هايي كه در دفاع از اين پرونده با آنان آشنا شدم و يك جريان پيشينه‌دار و پاك ‏سياسي را مشاهده كردم، دفاع كنم و اين اقدام را وظيفه خود و ساير وكلايي مي‌دانم كه همانند من تجربه‌اي ‏پرافتخار در دفاع از اين پرونده داشته‌اند‎.‎

پيش از اين گفتم كه از آنجا كه دكتر ابراهيم يزدي را شخصيتي مي‌دانم كه مصالح ملي را بر حيثيت حزبي و ‏شخصي اولويت مي‌دهد و از آنجا كه اشاعه مباحث فرعي از قبيل هتك حرمت شخصي خود را در برابر درد ‏مشترك نبود حق بنيادين آزادي بيان برنمي‌تابد، لذا در نوشتن اين مطالب ترديد داشتم. از اين جهت با يكي از ‏موكلين خود كه رقم ناچيز حدود 14 سال زندان در عصر جمهوري اسلامي را در پيشينه خود دارد، مشورت ‏كردم. او نيز ضمن تاكيد بر اينكه عمده كردن اين مباحث در برابر هتك حرمت دكتر ابراهيم يزدي احيانا مطلوب ‏خود وي نيست، به من پاسخ داد. تجربه ساليان حبس اين موكل در سلول‌هاي انفرادي در بازداشتگاه‌هاي متعدد ‏منجمله زندان معروف 59 واقع در پادگان عشرت‌آباد و آرامش وي در برابر اين مصائب، به زبان راندن و به قلم ‏نوشتن ساده مي‌نمايد‎.‎

او با چشماني نجيب و بياني آرام پرداختن به هتك حرمت دكتر ابراهيم يزدي و ساير شخصيت‌هاي ملي- مذهبي در ‏برابر درد مشترك فقدان آزادي بيان را، مطلوب توصيف ننمود. او همچنين توصيه كرد كه اگر تصميم به نوشتن ‏مطلبي در اين باب گرفتم، لحن پرخاشگرا نه رايج در لوايح دفاعيه را در انشاء اين مطلب به كار نگيرم و اين ‏توصيه‌اي است كه از به كار گرفتن آن عاجزم. چگونه مي‌توان نگرش او به دكتر ابراهيم يزدي را شنيد و به هتك ‏حرمت دكتر توسط برنامه‌ريزان و مجريان خوابيده در سمور سيماي فارسي آمريكا پرخاش ننمود؟ اصولا، چرا ‏بايد شخصيت‌هايي چون سحابي و ابراهيم يزدي موضوع تخريب قرار گيرند؟

اينجانب بر مبناي تجارب خود به عنوان يك وكيل دادگستري كه در پرونده‌هاي مرتبط با حقوق فردي و آزادي‌هاي ‏عمومي و حقوق منبعث از اسناد حقوق بشر، ورود دارد، به اين پرسش اينگونه پاسخ مي‌دهم‎:‎

يكم: استواري و ماندگاري بر معيارهاي مرتبط با رفاه و سعادت ملي و نفوذناپذيري در دفاع از اين معيارها در ‏برابر مصالح حزبي و شخصي. عمل به حرفه وكالت در دفاع از متهمين سياسي به‌گونه‌اي كه در يك زمان وكيل ‏ناچار به دفاع از موكليني گردد كه متهم به ارتباط با جريان‌هايي بوده‌اند كه گاه با يكديگر برخورد نظامي نيز ‏داشته‌اند از اقتضائات اين حرفه است‏‎.‎

حضور اينجانب در پرونده‌هايي با اين اوصاف دلالت دارد كه دكتر ابراهيم يزدي مصداق شخصيت‌هايي است كه ‏در ماندگاري بر معيارهاي مرتبط با رفاه ملي و نفوذناپذيري و پايمردي در اين امر را پيشينه او مشاهده نمود. ‏پرسش‌هاي بازجويان ملي- مذهبي‌ها در مورد نقش نهضت آزادي در شكل‌گيري ائتلاف ملي- مذهبي‌ها، پي‌جويي ‏اين امر در پرونده‌هاي دانشجويان مرتبط با حزب ملت ايران، تكرار اين رويه در پرونده‌هاي دانشجويان مرتبط با ‏انجمن‌هاي اسلامي دانشجويان و در پرونده‌هاي دانشجويان مرتبط با سازمان دانش‌آموختگان (دفتر تحكيم) و برخي ‏پرونده‌هاي ديگر بازتاب وصف فوق در شخصيت دكتر ابراهيم يزدي است. روابط عمومي دادگاه‌هاي انقلاب ‏اسلامي در تاريخ 26 ارديبهشت سال 1380 اطلاعيه‌اي در مورد ملي- مذهبي‌ها و استراتژي آنان صادر مي‌نمايد ‏و ضمن بند دو آن اظهار مي‌گردد: "يكي از متهمان در مورد سازماندهي براندازي به روش استحاله نظام توضيح ‏مي‌دهد با مشورت و هدايت آقاي ابراهيم يزدي رئيس گروه غيرقانوني نهضت آزادي شركت جامعه روز تاسيس ‏شد تا بتواند به سازماندهي مطبوعات زنجيره‌اي بپردازد..." اين اطلاعيه در روزنامه اطلاعات مورخ 27 ‏ارديبهشت 1380 درج شده است. در خبر مندرج در اين روزنامه به نقل از اطلاعيه مزبور همچنين آ‌مده است: ‏‏"پس از آنكه گروه غيرقانوني نهضت آزادي و سازمان منافقين در نخستين ساعات روز جمعه 18 تيرماه 1378 ‏اطلاهيه مي‌دهند و به دروغين اعلام مي‌كنند عده‌اي در درگيري‌هاي كوي دانشگاه تهران كشته شده‌اند..." ‏

مهندس عزت‌اللـه سحابي شخصيتي است كه هزينه اقبال مردم به ملي- مذهبي‌ها را با سپري نمودن حدود 480 ‏روز حبس انفرادي در وضعيتي وحشتناك در زندان 59 مي‌پردازد. وحشت هاله سحابي پس از اولين ملاقات با ‏پدر خود به دنبال اين دوره زندان و مشاهده درد و رنجي كه بر سيماي پدر نقش بسته بود، هيچگاه از خاطر من ‏زدوده نمي‌شود. در جريان اين دوره زندان بازجوها به كرات به شخصيت‌هاي ملي – مذهبي اظهار مي‌دارند كه ‏مي‌خواهيم شما را به نقطه صفر برسانيم. اينجانب با مشاهده صدها صفحه بازجويي در پرونده‌هاي موكلينم، فكر ‏مي‌كردم كه براي مطالعه پرونده يكي از آنان (تقي رحماني) بايد چند روز وقت اختصاص بدهم ولي با پرونده‌اي ‏محدود در چند صفحه مواجه شدم، موكل در مورد علت اين وضعيت گفت هر بار پس از چندين ماه انفرادي او را ‏به بازجويي مي‌بردند و به لحاظ اناطه پاسخ به پرسش‌هاي بازجو به روشن شدن موجبات قانوني بازداشت، مجددا ‏به سلول برگردانده شده و چند ماه بعد اين سناريو تكرار و تكرار شده است. او نهايتا پس از يك سلسله بحث‌هاي ‏اقناعي با اينجانب پذيرفت از خود دفاع كند و ابتدا بر آن بود كه مادام كه موجب قانوني بيش از يك سال حبس ‏انفرادي او روشن نشود، به پرسش‌هاي دادگاه نيز پاسخ نمي‌دهد. هنگامي كه براي اولين‌بار دكتر محمدحسين ‏رفيعي استاد شيمي دانشگاه تهران كه از زندان جهت ملاقات با اينجانب آورده شد را ديدم كه بر فرق سر او منطقه ‏پينه بسته‌اي مشابه پينه مهر نماز روي پيشاني ايجاد شده و وقتي كه علت را جويا شدم گفت چون طول سلول ‏انفرادي محل نگهداري‌اش از قد او كوتاه‌تر بوده و شب‌ها حين خواب به ناچار سر او با ديوار سلول برخورد مداوم ‏داشته، اين پينه بر سر او ايجاد شده است. گويا برنامه‌ريزان و مجريان اين برنامه‌ها در برنامه فارسي سيماي ‏آمريكا از اينكه دكتر يزدي هزينه پايمردي بر رفاه ملي را اينگونه پرداخت ننموده، در صدد برآمده‌اند كه قصور و ‏كوتاهي برنامه‌ريزان پرونده‌ ملي- مذهبي را با هتك شخصيت وي جبران و اين هزينه را مطالبه كنند. درخصوص ‏اين روش توجه آنان را به مطلب مندرج در روزنامه كيهان مورخ 21/8/80 معطوف مي‌نمايد. اين مطلب با ‏عنوان "براندازي حكومت‌ها، از رويا تا واقعيت" و به عنوان بخش يك از مطلب دنباله‌دار "بررسي شيوه‌هاي ‏متفاوت براندازي به روايت اسناد" چاپ شده است‏‎.‎

روزنامه كيهان از نوشته يك محقق آمريكايي به نام پروفسور جيمز بيل درباره اعضاي كابينه مرحوم بازرگان نقل ‏مي‌كند كه در توصيف دكتر ابراهيم يزدي مي‌نويسد: ‌"ابراهيم يزدي تحصيلكرده آمريكا و از طرفداران آمريكا و ‏داراي شخصيت نفوذناپذيري است..." حال بايد از پروفسور فوق‌الذكر كه روزنامه كيهان به ترويج ديدگاه او در ‏مورد اينكه ابراهيم يزدي طرفدار آمريكا است پرسيد كه چگونه ممكن است رسانه رسمي آمريكا به تخريب ‏شخصيت كسي بپردازد كه اين پروفسور كه كيهان او را به عنوان "محقق" توصيف نموده، طرفدار آمريكا معرفي ‏نموده است؟ روزنامه مزبور در بخش دوم مطلب فوق (كيهان مورخ 22/8/80) ضمن معرفي كتاب "موج سوم ‏دموكراسي"، اثر ساموئل هانتينگتون مدعي مي‌گردد: "طبق برخي شنيده‌ها ابراهيم يزدي سركرده گروه غير ‏قانوني موسوم به نهضت آزادي مطالعه اين كتاب را به اعضا و هواداران اين گروه توصيه مي‌كرده است." اين ‏روزنامه در قسمت‌هاي بعدي اين مطلب در همين شماره مدعي مي‌شود كه اين كتاب به‌عنوان يكي از كتاب‌هاي ‏مطالعاتي جريان برانداز تعيين شده كه "بنا به ادعاي ابراهيم يزدي توسط وي به ايران آورده شده". اينجانب ‏اميدوارم نويسنده اين مطلب حال به چگونگي برخورد بخش فارسي سيماي آمريكا با دكتر ابراهيم يزدي توجه ‏نموده و به اين نكته انديشه كند كه چرا مواضع او در سال 1380 با مواضع بخش فارسي سيماي آمريكا در سال ‏‏1387 در مورد دكتر ابراهيم يزدي اين چنين با يكديگر مانوس و هم‌آوا شده‌اند. آيا طرح اين پرسش با ‏برنامه‌ريزان سيماي فارسي آمريكا براي تخريب شخصيت‌هاي ملي- مذهبي منجمله دكتر ابراهيم يزدي نيز ‏بجاست؟

در سال 1381 در جريان محاكمه ملي – مذهبي سرنوشت بازي عبرت‌آموزي را درخصوص مكان محاكمه محمد ‏بسته‌نگار رقم زد. او در سالني محاكمه شد كه در رژيم سابق محل برگزاري دادگاه‌هاي نظامي بود و در سال ‏‏1380نيز در همين سالن به عنوان متهم محاكمه شده بود. در جريان پرونده سال 1381 ملي- مذهبي‌ها كه اينجانب ‏افتخار وكالت در هفت پرونده از 15 پرونده گروه يكم متهمين ملي- مذهبي را داشتم و هدف نهايي از بازداشت و ‏افتتاح پرونده "به نقطه صفركشاندن" جريان ملي- مذهبي بود، جهت حصول اين هدف اين اشخاص هر يك از پنج ‏ماه تا 14 ماه در سلول‌هاي انفرادي نگهداري شدند‏‎.‎

در جريان سپري شدن اين دوره حبس انفرادي گاه در سلول‌ها نورافكن تابانده مي‌شد و گاه تاريكي مفرط حاكم بوده ‏است. متهمين گاه از داشتن قرآن نيز محروم مي‌ماندند و حداقل در يك مورد گاه عينك زنداني نيز از او ستانده ‏مي‌شد. هدي صابر در يك مقطع به بردن به بند جوانان تهديد مي‌شود كه در مورد آن حكايات خاصي بيان شده ‏است. در اين خصوص ملي – مذهبي‌ها ضمن اعلاميه‌اي به تهديد به برخوردهاي جسمي و جنسي اشاره مي‌كنند كه ‏به لحاظ اين اعلاميه تقريبا تمامي آنها در معرض اتهام قرار مي‌گيرند و بازجويي مي‌شوند. در اين ايام تقي رحماني ‏در يك دوره در سلول انفرادي بندي نگهداري مي‌شود كه همسرش نرگس محمدي نيز در سلول ديگري در همان ‏بند محبوس بوده است؛ بندي كه پيش از او فريبا داوودي مهاجر نيز زنداني بوده است؛ در اين پرونده، دكتر رئيس ‏طوسي از بستر بيماري ناشي از ديسك كمر به محاكمه كشانده مي‌شود. تقريبا تمامي شخصيت‌هاي ملي- مذهبي در ‏اين پرونده به اين لحاظ كه التزام به قانون اساسي و نه اعتقاد به آن را باور داشتند و بر اين موضع پاي فشردند، ‏مورد سوال قرار گرفتند. سعيد مدني به اين لحاظ كه حاضر نمي‌شد به جاي نام رسمي مجاهدين خلق وصف مندرج ‏در پرسش‌ها را به كار برد، با خطاب‌هاي مكرر مواجه شد. اينها مسائلي است كه پس از سپري شدن ايام انفرادي ‏رخ داد و مفهوم حبس انفرادي منحصرا براي كساني آشناست كه خود مدتي هر چند كوتاه را در سلول انفرادي ‏سپري نموده باشند. مادام كه به داخل سلول انفرادي پرتاب نشده باشي و در سلول با صداي خشك قفل آن بسته نشده ‏باشد، مفهوم حبس انفرادي قابل درك نيست. اعضاي نهضت آزادي ايران در زمره معدود جريان‌هاي سياسي است ‏كه در دوران استبداد سلطنتي زندان مستقر در دژ برازجان را تجربه كرده‌اند. در وصف زندان برازجان محمدعلي ‏عموئي در كتاب خاطرات خود (درد زمانه، صفحات 216-215، انتشارات آنزان، تابستان 1377) مي‌نويسند: ‏‏«... گاه بادهايي مي‌وزيد كه زندگي را تعطيل مي‌كرد؛ خاك باد و آتش باد. پودر نرم خاك‌هاي صحراي عربستان ‏به همه جا رسوخ مي‌كند. آن را در دهان و گلو احساس مي‌كني. ماكس‌هايي از تنزيب در مقابل بيني و دهان ‏مي‌بنديم تا از استنشاق خاك بگريزيم، اما تنفس چندان راحت نيست‎..... ‎هواي خاك ‌آلود حتي به داخل چمدان‌ها نيز ‏رسوخ مي‌كند. اين باد خفه كننده نزديك به يك شبانه روز ادامه مي‌يابد. با پايان يافتن آن تكان دادن لباس‌ها و زدودن ‏خاك شروع مي‌شود. چهره‌هاي خيس از عرق با نرمه خاكي كه هوا را اشباع كرده گل‌آلود شده و به صورتك‌هاي ‏مضحكي مي‌مانند. هر كس به ديگري مي‌خندد و خود موضوع خنده ديگران است. اين‌بار نوبت آتش ‌باد است؛ ‏بادي گرم و سوزان. گويي مهيب آتش‌كوره‌اي به بزرگي دژ به صورتت مي‌خورد. اهالي محل آن را "تش‌باد" ‏مي‌نامند. مدت وزش آن چندان طولاني نيست، اما در همان چند ساعت همه چيز و همه كس را خشك و داغ مي‌كند. ‏حتي آب لوله‌ها را چنان داغ مي‌كند كه دست را مي‌سوزاند و براي استفاده مي‌بايست چند دقيقه‌اي شير آب را باز ‏كني تا آب تخليه شود و نوبت به آب ولرم برسد. در تمام مدت وزش خاك‌باد يا آتش‌باد زندگي متوقف است. كاري ‏نمي‌توان كرد. حتي نفس كشيدن دشوار است. از حياط به شترخان پناه مي‌بري اما در آنجا نيز در امان نيستي.... به ‏راستي كه زندگي در آن صحراي سوزان با وزش آن بادهاي مسموم آن هم در آن قفس نفسگير، كشنده است. بايد ‏چشم به راه فصل پايان گرما بود تا نفسي به راحتي كشيد، تجديد قوا كرد و براي سال بعد آماده شد. اين وصف يكي ‏از زندان‌هايي است كه مجري‎ voa ‎يكي از افسران رژيم برپا كننده آن را كه فرمان كشتار مردم در روزهاي ‏واپسين استبداد سلطنتي صادر كرده بود، "وطن‌پرست" توصيف مي‌كند و دكتر ابراهيم يزدي نفر اول نهضت ‏آزادي را به ادعاي حضور در حين تيرباران شدن او توسط جمهوري اسلامي بر جايگاه "متهم" قرار مي‌دهد. به ‏راستي كه "عده اي" براي سخن خود مرزي قائل نيستند‎.‎

درحقوق اداري براي توصيف رابطه بين دولت و كاركنان آن عبارت "تبعيت" به كار برده مي‌شود و گرداننده ‏اصلي برنامه‌هاي سيماي فارسي آمريكا در مصاحبه‌هاي خود همواره بر اين نكته تاكيد مي‌كند كه مجري ‏سياست‌هاي آمريكاست. تاريخ معاصر ايران به ياد دارد كه يك دوره گروه اندكي از روشنفكرنماها تحت عناويني ‏مثل انگلوفيل، روس‌فيل و چينوفيل قرار مي‌گرفتند. در آبان‌ماه 1344 شماري از اعضاي نهضت آزادي به زندان ‏برازجان منتقل مي‌شوند. مهندس بازرگان، دكتر يداللـه سحابي، مهندس عزت‌اللـه سحابي، محمد بسته‌نگار، احمد ‏علي‌بابايي و تعدادي ديگر از فعالين ملي- مذهبي در ميان آنها بودند. اينجانب نمي‌دانم كه سيماي فارسي راديو ‏آمريكا سرلشكر نصيري را كه پس از سرلشكر پاكروان به رياست ساواك گماشته شد را هم مثل تيمسار رحيمي با ‏لقب "افسر وطن‌پرست" توصيف مي‌كند يا خير؟ نصيري پس از اينكه به رياست ساواك گماشته شد در اواخر سال ‏‏1343 از دژ برازجان ديدار كرد و در اوايل آبان 1344 اعضاي نهضت آزادي را به آن زندان فرستاد. حال از ‏اينكه برنامه‌ريزان سيماي فارسي آمريكا نفر اول نهضت آزادي را به ادعاي حضور در تيرباران نمودن يكي از ‏افسران وطن‌پرست سيماي فارسي آمريكا، بر صندلي اتهام قرار مي‌دهد، چندان محل حيرت نيست. چرايي تخريب ‏شخصيت‌هاي ملي- مذهبي توسط اين رسانه بر پيشنيه‌هاي نه‌چندان دور تاريخي قرار دارد. از اينجاست كه مي‌توان ‏در كنار عناويني مثل انگلوفيل، عنوان امريكو فيل را هم قرار داد و به اين مقوله انديشيد كه چرا شخصيت‌هاي ‏ملي- مذهبي بايد تخريب شوند‏‎.‎

مهندس عزت‌اللـه سحابي در سرمقاله نشريه ايران فردا (شماره 63، 24 آذرماه 1378) در بيان مفهوم اصطلاح ‏ملي- مذهبي مي‌گويد: "اين اصطلاح به جماعت خاصي اشاره دارد كه همواره موضع انتقادي- اعتراضي نسبت به ‏حاكميت به‌خصوص جناح انحصار و خشونت آن داشته و دارد‎....‎ملي- مذهبي‌ها مردماني هستند كه از اعتقادات ‏اصولي اسلامي برخوردارند... و به وطن ايران و مليت ايراني و منافع و مصالح آن علاقه و پايبندي دارند... ‏علاوه بر اين دو ويژگي، ويژگي ديگر اين جريان اين است كه در برخورد با مسائل و حوادث سياسي- اجتماعي و ‏فرهنگي و همچنين در برخورد با حاكمان يا ديگر نحله‌ها از اعتدال و انصاف نيز برخوردار است و در مواضع ‏سياسي- اجتماعي خود از موضع‌گيري افراطي و غير دورانديشانه پرهيز مي‌كند. اين جريان همچنين نسبت به ‏روابط تجاري و حتي سياسي دولت با كشورهاي خارجي از حيث حفظ منافع ملي و تقدم دادن آن بر هر منفعت ‏ديگري، حساسيت نشان مي‌دهد.. نسبت به تماميت و استقلال و اقتدار ايراني حساس است و در برابر فرهنگ ‏بيگانه، به‌ويژه غرب، بر هويت و ويژگي‌هاي مثبت ملي تاكيد دارد و نسبت به آن نه موضعي شيفته‌وار و نه ‏موضعي ضدي، بلكه آموزنده و عقلاني دارد. منادي و پيشگام نخستين اين جريان مرحوم اسدآبادي بود كه به علت ‏فساد و استبداد مطلقه شاهان قاجار و توسعه عمدي جهل در ميان مردم از يك سو و مداخلات غارتگرانه روس و ‏انگليس از ديگر سو به مبارزه با اين دو عامل برخاست و در همان حال مردم را به اصلاح و تجديد بناي فكر ديني ‏كه رنگ كهنگي و پوسيدگي گرفته بود، دعوت و تحريك مي‌كرد."‏

دقت در اين متون نشان مي‌دهد كه تلاش جهت تخريب شخصيت‌هاي ملي- مذهبي از سوي برنامه‌ريزان‎ voa ‎فارسي، بر چه مباني و پيشنيه‌هاي روشن تاريخي استوار است؛ قرار گرفتن تدبير و خردورزي در كنار باورهاي ‏عميق ديني و علقه‌هاي ملي و پيوند با همبستگي بشريت در جامعه بين‌الملل‎.‎

ياداشت دكتر محمد شريف در نشريه روز

‎ ‎

بازگشت به خانه