بازگشت به خانه  |   فهرست موضوعی مقالات و نام نويسندگان

مهر   1387 ـ   سپتامبر  2008

نهاد سیاست باید از نهاد مذهب جدا باشد

گفتگو با فاضل میبدی

گفتگوگر: علیرضا کرمانی

توضيح راديو فردا: پیوند زدن تصمیم‌گیری‌های روزمره حکومتی با منابع غیبی و تأثیر آن بر معادلات سیاسی، واکنش‌ های متعددی را در به ‌ویژه دورهء فعالیت دولت نهم برانگیخته است. محمود احمدی‌نژاد، رییس‌جمهوری ایران، بارها در مدت فعالیت دولت خود، اقدامات دولت نهم را با «مدیریت الهی» پیوند زده و از جمله در نوروز ۸۷ در سخنانی در مشهد گفت که «ما در این دو سال و نیم، البته در تمام دوران انقلاب، به شما عرض کنم دست این مدیریت الهی را هر روز می بینیم. خدا خودش شاهد است که ما می بینیم و اغراق نمی گویم، ندیده را خدمتتان عرض نمی کنم.» این نگرش بارها مورد انتقاد چهره‌های مختلف مذهبی و سیاسی در هر دو جناح سیاسی فعال ایران قرار گرفت و از جمله ناطق نوری، روحانی سرشناس اصول‌گرا، چندین بار دربارهء خطرهای خرافه‌گرایی هشدار داد. آقای ناطق گرچه در هیچ‌یک از سخنرانی‌های خود در این باره نامی از رئیس جمهور یا دیگر دولت مردان نبرد، اما تصریح کرد که «وقتی کارها به اسم امام زمان تمام شود مردم می گویند لابد وقتی آقا هم بیاید همین طور مدیریت می کند.»

برنامۀ گفتگوی ویژهء هفتۀ رادیو فردا، دربارهء این نگرش، با محمدتقی فاضل میبدی، عضو شورای مرکزی مجمع محققین و مدرسین حوزه علمیه و استاد دانشکده مفید در قم، که از نظر مراتب حوزوی در رده آیت‌الله‌ها جای دارد، به گفت وگو نشسته است.

رادیو فردا: دخالت دادن پیشوایان غایب مذهبی در تصمیم ‌گیری ‌های روزمرهء حکومت، بر رفتار سیاسی دولتمردان و رابطۀ کانون‌های قدرت در جمهوری اسلامی ایران، مثلاً رابطۀ دولت با رهبر، دولت با مجلس و رابطۀ دولت با مردم، چه تأثیری می‌تواند داشته باشد؟

فاضل میبدی: دولتی که خود را به اعتقادات مذهبی مردم وصل کند، بر بخش عظیمی از جامعۀ مذهبی تأثیر دارد و شاید تأثیر آن مثبت باشد. ولی این تأثیر بر متفکران، نخبگان جامعه، کسانی که اطلاعات دقیق مذهبی دارند و قشر حوزوی و دانشگاهی منفی است.

برخی از چهره‌های جناح اصولگرا بر این باورند که دخالت دادن برخی باورها در تصمیم ‌گیری ‌های سیاسی، نه تنها در میان نخبگان مورد انتقاد است بلکه در میان مردم عادی نیز تاثیر مثبتی ندارد.

ما همیشه گفته‌ایم که نهاد سیاست دولت را باید از نهاد اعتقادات مذهبی کاملاً جدا کرد. دولت باید کار خود را انجام دهد و نهادهای مذهبی نیز کار خود را انجام دهند. این که دولت در نهادهای مذهبی به طرق مختلف دخالت کند، نتیجۀ مطلوبی ندارد. زیرا هر مشکلی که در جامعه به وجود آید مانند فقر، اعتیاد، بیماری اقتصادی، بیماری سیاسی و شکست سیاست خارجی به حساب مذهب گذاشته می‌شود.  در نتیجه ممکن است میان عامه مردم نتیجۀ مطلوبی نداشته باشد و مردم فکر کنند به نام دین و مذهب مسایلی را مطرح کردند، ولی نتوانستند آن را حل کنند. پس مذهب از حل مسایل عاجز است.  در حال حاضر نگرانی بسیاری از افراد جامعه مربوط به همین امر است؛ یعنی چرا هر چیزی به امام زمان وصل می شود.

رادیو فردا: دخالت نکردن نهاد سیاست در نهاد مذهب فقط در صورتی ‌است که رئیس جمهور و اعضای دولت روحانی نباشند، یا اگر دولتمردان روحانی هم باشند باید از درهم آمیختن نهاد سیاست و دین برکنار بمانند؟

 فاضل میبدی: هیچ فرقی نمی‌کند، بحث مبنایی و تئوریک است. دولت، یعنی سیاست ‌ورزی کردن و سیاست ‌ورزی یک امر کاملاً عقلانی، عرفی و تجربی است. به نظر من سیاست ‌ورزی دولت، امر شرعی نیست و پایگاه شرعی ندارد. وظیفۀ دولت در جامعۀ دینی و اسلامی این است که کاری خلاف نص قرآن و حدیث انجام ندهد، اما این که دولت بخواهد سیاست‌های خود را با تفسیر خاص شرعی و دینی کند، کار نادرستی است.

رادیو فردا: به نظر شما ریشه‌های فکری و انگیزه‌های روی آوردن به چنین رفتارهایی چیست؟

فاضل میبدی: مسئلۀ مهدویت در عرصۀ سیاست منحصر به ایران نیست بلکه در سودان و کشورهای آفریقایی هم وجود داشته است.  بسیاری افراد، چه در قالب مهدویت و چه مسئله آخرالزمانی، می خواستند سیاست‌های خود را جلو ببرند، ولی این سیاست در طول تاریخ شکست خورده است.

اعتقاد به امام زمان بین مسلمانان، به ویژه شیعیان، مسئله‌ای جدی است، ولی این که دولت بخواهد سیاست‌های خود را به مهدویت وصل کند تا در بین توده‌های مردم جا بیفتد، در نهایت به شکست منجر می‌شود و ضربه‌های بزرگی به دین وارد می‌کند.

رادیو فردا: برخی رفتارها بیانگر این مسئله است که بحث‌ها تا اندازه‌ای از اعتقادات فراتر رفته است. به عنوان مثال برای آخرالزمان زمان تعیین می‌کنند و می‌گویند نزدیک است یا تا پایان همین قرن خواهد بود، یا مدیریت پیشوایان غیبی در برخی کارها دیده می‌شود. نظر شما درمورد این مسئله چیست؟

فاضل میبدی: من خوشبینانه برخورد نمی‌کنم و معتقدم این مسائل دکانی بیش نیست. اینکه کسانی که ادعای رویت می‌کنند و ادعای تعیین زمان ظهور دارند و یا جایگاهی برای ظهور او درست می‌کنند، دکانی بیش نیست.

خوشبختانه مراجع و خبرگان علمی جامعۀ ما محکم در برابر این دکانداری‌ها ایستاده‌اند و اخیراً موضع‌گیری‌های خیلی خوبی اتخاذ شده‌است، به خصوص موضع‌گیری آقای ناطق نوری در سخنرانی ماه رمضان.

رادیو فردا: آقای ناطق نوری در سخنرانی امسال خود گفت که راه ائمه را از علما بیاموزید. این گفته نشانۀ آن است که دستگاه روحانیت احساس خطر می‌کند؟

فاضل میبدی: روحانیت نه تنها احساس خطر بلکه احساس تحریف دین می‌کند. به این معنی که ممکن است عقایدی برای مردم درست شود که مبنای شرعی و علمی ندارد. مسئلۀ جمکران دوم که آقای ناطق نوری مطرح کرد مطلب درستی است، زیرا جمکران جزو اعتقادات تشیع نبوده‌است. حتی به نظر من جمکران اول نیز جزو اعتقادات شیعه نیست و فقط مکانی است برای عبادت.

رادیو فردا: آقای فاضل میبدی! منظور این است که آیا دستگاه روحانیت احساس می‌کند درخطر حذف شدن قرار دارد و جریان ‌های آخرالزمانی روحانیت را دور می‌زنند؟

فاضل میبدی: چنین احساس خطری هنوز وجود ندارد و روحانیت با این چیزها از صحنۀ اجتماع حذف نمی‌شود. فقط ممکن است عده‌ای بخواهند روحانیت را از صحنۀ سیاست حذف کنند. روحانیت شیعه در میان توده ‌های مردم نفوذ و پایگاه محکمی دارد و با این چیزها حذف نمی‌شود. این سیاست‌های آخرالزمانی، سیاست‌هایی است که در کشور ما زود به شکست می‌انجامد.

رادیو فردا: واقعیت این است که اگر تمام تصمیم‌ گیری ‌های دولت و حاکمیت متصل به منبع غیبی باشد و از سوی منبع غیبی تأییدیه بگیرد، عملاً فلسفه وجود ولایت فقیه یا دستگاه رهبری منتفی است. این مسئله را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

فاضل میبدی: آقای ناطق نوری پارسال این مسئله را مطرح و احساس خطر کرد. این احساس خطر در جامعه نیز به شکل ترویج خرافات وجود دارد.

این مسائل از طرف دولت مردان مطرح شده و از آن سوء استفاده می شود. اینکه شخصی به سازمان ملل برود و در هر مصاحبه‌ای بگوید که دست امام زمان پشت تمام قضایا است، در میان متولیان دین و متفکران مذهب و سخنران‌هایی چون آقای ناطق نوری، امری مضحک و خنده آور است.

متأسفانه صدا و سیما در پاره‌ای اوقات به این مسائل دامن می‌زند و این امر جای انتقاد بسیار دارد که چرا در صدا و سیما مسایلی پخش می‌شود که پشتوانه محکم دینی، شرعی و مذهبی ندارد و فقط برای تحریک احساسات و ترویج خرافات است.

رادیو فردا: آقای فاضل میبدی! شما که در دوران پیش از انقلاب هم به فعالیت‌های سیاسی و مذهبی اشتغال داشتید، یادتان هست که انجمن ضد بهاییت یا همان «انجمن حجتیه» که آخرالزمانی بودند و پیش از انقلاب توسط انقلابیون به انحراف از مسیر مبارزه متهم می‌شدند، در کنار کارهای نظری و به عنوان کار عملی، هواداران خود را به حمله به بهاییان ترغیب می‌کرد. به تازگی در نماز جمعه طوماری برای امضای نمازگزاران تهیه شده بود که از دادستان کل کشور درخواست می شد با بهاییان برخورد کند و آنچه تشکیلات بهائیت خوانده شده بود، منحل شود. آیا این گونه رفتارها عضوگیری و بسیج هواداران و تحریک آنها نیست؟

فاضل میبدی: مسئله بهاییت در ایران، چه دوران پیش از انقلاب و چه پس از آن، مسئلۀ بغرنجی بوده است و همیشه این سؤال مطرح بوده که بهاییان چه جایگاهی دارند؟

البته آیت‌الله منتظری اخیراً از حقوق شهروندی بهاییان و اینکه هر انسانی حق شهروندی‌اش باید محفوظ بماند، دفاع کرد.

بحث‌های مربوط به بهاییت دوباره دارد زنده می‌شود و از سوی دیگر «انجمن حجتیه» نیز تقویت می‌شود. در حالی که تفکر حجتیه مورد قبول بسیاری از بزرگان نیست و حتی خود آیت‌الله خمینی هم این تفکر را قبول نداشت و تلاش می‌کرد این تفکر در جریانات سیاسی کشور نفوذ نکند.

دولت باید بر اساس عقل، عرف و تجربۀ بشری سیاست ‌ورزی کند. این که اعتقاد ورزی کند و این اعتقاد ورزی را در سیاست دخالت دهد، قابل تأمل است.  اگر شما بخواهید عقاید مذهبی خود را در مسایل سیاسی دخالت دهید، ممکن است این اعتقادات مورد باور دیگران نباشد و بسیاری از علما، مراجع و دانشگاهیان آن را قبول نداشته باشند. ولی اگر سیاست ما بر مبنای علم و عقل و تجربه باشد، مورد قبول اکثریت است.

به عنوان مثال، در مسئلهء انتخابات، مبنا دموکراسی و رأی آزاد مردم است. این مسئله سال ‌هاست که در دنیا تجربه شده، ولی اگر من بگویم عقیده‌ام بر این است که باید نظام به صورت خلیفه ‌گری باشد و نه نظام انتخابات پارلمانی، این امر بسیارخطرناک است. ما باید مرزهای اعتقادی را از مرزهای سیاسی کاملاً جدا کنیم.

http://www.radiofarda.com/Article/2008/10/01/f7_Meybodi.html

https://newsecul.ipower.com/

بازگشت به خانه