بازگشت به خانه  |   فهرست موضوعی مقالات و نام نويسندگان

آذر   1387 ـ دسامبر 2008  ـ

پيوند به فهرست مطالب مربوط به احزاب سياسی

تفاوت لیبرال دمکراسی با سوسیال دمکراسی

گزارش بحث های دفتر پژوهش حزب مشروطه ايران

طرح بحث از آقای غنی نژاد

پیش از پرداختن به تفاوت لیبرال دموکراسی و سوسیال دموکراسی، به تعریف لیبرال دموکراسی می پردازيم. لیبرال دموکراسی از دو جزء لیبرالیسم و دموکراسی تشکیل شده است .

لیبرالیسم یعنی شناخت حق انسان به آزادی، به مالکیت، و امنیت نفس خود، و حق انسان به اینکه استعدادهایش را پرورش دهد و تا آنجا که می تواند پیش ببرد. لیبرالیسم عبارت است از یک سلسله حقوق جدا نشدنی فرد انسانی که آزادی از آن می آید. لیبرالیسم سابقۀ طولانی دارد و یک جزئش حق است سپس مسئولیت به دنبالش. ایرانی ها تکه مسئولیتش را به جهان دادند و یونانی ها روی قسمت حقش رفتند که مردم حق دارند سرنوشت خود را بدست گیرند.

از لیبرالیسم به دموکراسی می رسیم. اگر حق انسان را قبول کنیم که مهمترین آن این است که مردم در کار حکومت شرکت کنند نتیجه این می شود که اول لیبرالیسم است بعد دموکراسی. سیر اندیشه هم به همین نحو بوده است. از 2500 سال پیش با مفهوم انسان صاحب حق این بحث شروع شد و تا شناسایی این حق در عمل و به دموکراسی خیلی طول کشیده است. دموکراسی عبارت از حق مردم به حکومت بر خودشان است که به دموکراسی مستقیم و غیر مستقیم تقسیم می شود.

لیبرالیسم هم دو مکتب آزادی مثبت و آزادی منفی دارد. آزادی مثبت حق انسان است به اینکه آنچه می خواهد بکند. که به بی بند و باری و بی مسئولیتی می کشد که نمونه اش همین موسسات بزرگ مالی آمریکا ست که کنترلی رویشان نبود. آزادی منفی نبودن اجبار است. در لیبرال دمکراسی بر خلاف آزادی مثبت که انسان هر کار دلش خواست بکند آزادی محدود به قانون و نهاد هاست.

اندیشۀ نوین لیبرال از قرن هژدهم شروع می شود و خاستگاهش بیشتر اسکاتلند است. در این نگرش انسان دارای حقوق طبیعی جدا نشدنی است؛ ولی این انسان در اجتماع زندگی می کند پس باید آزادی و حقوقش در رابطه با دیگران تعیین شود؛ یعنی دولت قوی باید باشد و از طرف مردم باشد.

از اینجاست که لیبرالیسم با دموکراسی پیوند می خورد. لیبرالیسم محدود می شود به نهادها و قانون هائی که خود مردم تعیین کرده اند. اعتقاد و اعتبار دموکراسی لیبرال به رای اکثریت است در چارچوب حقوق بشر. این حقوق بشر ابتدا اواخر قرن هژدهم در آمریکا به صورت کلی در آمد و ده سال بعد فرانسوی ها با جزئیات آن را تدوین کردند و در 1948 در مجمع عمومی سازمان ملل به صورت اعلامیه جهانی حقوق بشر تصویب شد.

اعلامیۀ حقوق بشر حق اکثریت را محدود می کند و حکومت اکثریت تا مرز حقوق فرد کشیده می شود. نظام های دمکراسی در همه جا لیبرال هستند، یعنی اکثریت مردم در آنها نمی توانند حقوق یک نفر را هم زیر پا بگذارند. دمکراسی لیبرال نه ربطی به شکل حکومت دارد، از پادشاهی گرفته تا جمهوری، و نه به نظام اقتصادی، از اقتصاد بازار گرفته تا سوسیالیستی. از این جهت سوسیال دموکرات ها فرقی با لیبرال دموکرات ها ندارند.

برای ما این موضوعات تازه و نا آشناست. تا همین اواخر اگر گفته می شد سوسیال دمکرات ها هم لیبرال دمکراسی را قبول دارند به آنها بر می خورد؛ از لیبرال وحشت می کردند ولی در واقع نظام سوسیال دموکراسی، همان دموکراسی لیبرال است در ارزش ها و اصول. حالا چرا سوسیال دموکرات های وطنی از لیبرال می ترسند به این دلیل است که نظام سیاسی و نظام اقتصادی با هم فرق دارند و
در حوزۀ اقتصاد، لیبرال دموکرات و سوسیال دموکرات از هم جدا می شوند.

لیبرالیسم اقتصادی مربوط به قرن هژدهم است که آن روشنفکران پایه های اقتصاد نوین لیبرالی را هم گذاشتند. چون آزادی و دموکراسی و حق، بستگی دارد به احترام حق مالکیت و آزادی فعالیت اقتصادی و ابتکار آزاد. ولی همان آدام اسمیت و دیوید هیوم که پدران روشنگری اسکاتلندی هستند گفته اند افراد در جامعه زندگی می کنند و ارتباط با بقیه دارند و ملاحظه بقیه افراد لازم است و از اینرو یک حکومت منتخب افراد با نظارت خود باید جلوی زیاده روی را بگیرد و نگذارد انحصار به وجود آید.

تفاوت عمدۀ بین لیبرال دموکراسی و سوسیال دموکراسی در زمینۀ اقتصادی تفاوت درجه مسئولیت جامعه است. در هر جامعه ای عده ای عقب می افتند و بسیار هم عقب می افتند. لیبرال دموکراسی به حداقل مسئولیت جامعه در مقابل کسانی که حقیقتا" نمی توانند و ایجاد فرصت برابر برای همه معتقد است تا آنها بتوانند زندگی خودشان را به راه اندازند ولی جامعه مسئول از گهواره تا گور نیست که مالیات زیادی از عده ای بگیرد و به دیگران بدهد چون باعث گریز از کار و ابتکار و انگیزه پیشرفت می شود. پس جامعه باید حدی نگهدارد. فرصت های برابر برای همه و کمک به کسانی که نمی توانند ، نه اینکه نمی خواهند کار کنند.

در سوسیال دموکراسی مسئولیت جامعه فرا تر ازین حرف هاست. بعد از جنگ دوم "دولت رفاه" که از گهواره تا گور را می پوشاند شکل گرفت. مالیات ها بقدری بالا رفت که بسیار کسان از کشورهای خود رفتند و یا تقلب مالیاتی کردند. بقیۀ مردم عادت کردند هی از دولت بگیرند. این پوشش همگانی هم غیر منصفانه است و هم جلوی پیشرفت را می گیرد. از بیست سال پیش دولت رفاه به سبب زیاده روی های خود در همه جا در حال عقب نشینی است.

بحث سوسیال دموکراسی و لیبرال دموکراسی بر سر درجۀ مداخله و مسئولیت دولت در قبال جامعه است. جایی که کارگر وقتی استخدام شد دیگر نشود بیرونش کرد تولید دچار مشکل است. این حق را کارفرما باید داشته باشد. اگر این حق را از کارفرما بگیرند یک ارتش بیکار و یک اشرافیت کارگری ایجاد خواهد شد که دست به امتیازات آن نمی شود زد.

البته جامعه مسئول کارگری است که نمی تواند کار پیدا کند. این ها مسائلی است که اگر شما منشور حزب مشروطه ایران را مطالعه کنید می بینید که ما سوسیال دموکرات نیستیم. از عدالت اجتماعی صحبت کرده ایم ولی عدالت اجتماعی مفهوم وسیعی دارد و گفته ایم ما به همه فرصت برابر می دهیم و فقط به کسانی که نمی توانند کمک می کنیم و به بقیه کمک نمی کنیم. معنی ندارد به کسی که احتیاجی ندارد کمک کنیم. تغذیه رایگان برای همه در گذشته یکی از این سیاست های نادرست بود. بجای کمک بیشتر به کسانی که نیازمند تر بودند یک سیاست سراسری اتخاذ شد.

سرتاسری عمل کردن هدر دادن منابع و طلبکار شدن مردم است و به محرومان نیر کمتر می رسد. مسئولیت جامعه از نظر ما فقط به وجود آوردن فرصت برابر برای همه است که خیلی مهم است که فردی که پول ندارد از بالاترین آموزش ها محروم نشود و به کسانی که حقیقتا" نمی توانند کمک شود. در سوسیال دموکراسی این تور امنیتی وسیع تر است.

اما اساس هر دو نظام بر دموکراسی لیبرال است و تفاوت این دو در درجه مسئولیت اجتماع است در برابر افراد. ضمنا" بعد از تجربۀ «دولت رفاه» و کمبود های بزرگ اقتصاد «بازار آزاد»، این دو شیوۀ اقتصاد سیاسی تفاوت هایشان کمتر شده است. سوسیال دموکرات ها اشکالات کمک سراسری برابر را دیده اند و لیبرال دموکرات ها عواقب وادادن در برابر زیاده خواهی افراد و موسسات را. ما از این تحول خیلی خوشحال هستیم و انتظار داریم دیوارهای رد نشدنی این دو طیف را از هم جدا نکند. امیدواریم در ایران آینده این دو در رقابتی سالم در کنار هم باشند.

در بحثی که پس از اين گفتار در گرفت، یکی از حاضران، با نگاهی به تجربه کشور های اسکاندیناوی، گفت که بخشی از چپ سوسیالیست بعد از فروپاشی شوروی و تحت فشار جهانگرائی (گلوبالیسم) رو به سوسیال دموکراسی آورد و این بهترین کمک به نیروهای لیبرال دموکراسی است. فشار جهانگرائی باعث شد اتحادیه های کارگری مجبور شوند به تغییراتی تن دهند زیرا نیروی کار ارزان جا های دیگر و خروج سرمایه آنها را به تجدید نظر می انداخت. سوسیال دموکرات ها تمایل شان بیشتر به عنوان دولت، کنترل افراد جامعه و حتی سرنوشت فرزندان است. مالیات ها را از همۀ ثروتمندان و فقیران گرفته و به عنوان کمک هزینه به کم بضاعتان پس می دهند که بگویند با همه به صورت برابر رفتار می شود. آنها هنوز خیلی از گرایش های سوسیالیستی، مثل تمرکز قدرت و کنترل، را در ذهن دارند ولی خوشبختانه به طیف میانه نزدیک تر شده اند. لیبرال دموکرات ها هم به این نتیجه رسیده اند که به عدالت اجتماعی و اضافه شدن مالیات ثروتمندان تن دهند تا تعادلی در جامعه برقرار شود.

نظر دیگر آن بود که تنها سوسیال دموکرات های وطنی نیستند که از لیبرال وحشت دارند. دارندگان افکار مذهبی هم دچار این وحشت هستند. می گویند همان دموکراسی بگوئید کافی است دیگر لیبرال را نگوئید. پرسش این است که آن مرز اقتصادی که لیبرال دموکراسی و سوسیال دموکراسی را جدا می کند با توجه به اینکه هر کدام آنها در شرایط بحران یا شکوفایی انعطاف پذیر هستند چیست؟

در توضیح اغتشاشی که در مفاهیم در میان ایرانیان دیده می شود گفته شد که هر دو مفهوم راست و چپ میانه در ایران تازه است. افراد نزدیک به حزب هم ممکن است قسمتی از برنامۀ ما را با سوسیال دموکراسی اشتباه بگیرند. بدون لیبرالیسم هر رژیمی به دیکتاتوری تبدیل می شود. راست میانه را ما سر زبان ها انداختیم و زیر فشار بحث ها و سایر عوامل، سوسیال دموکراسی هم شکل گرفته ولی از طرف سوسیالیست ها زیر تعرض بسیار است. کم کم اهمیت لیبرالیسم بیشتر درک می شود. بقایای مارکسیست ها قد علم کرده اند و به تقلید آلمان ها به سوسیالیسم دموکراتیک روی آوردند که آن هم شکست خورد و حزب سوسیال دموکرات آلمان ارتباطش را با کمونیست های پیشین و سوسیالیست های دمکراتیک قطع کرد.

اگر اول به حقوق افراد توجه نشود دموکراسی هم ناقص خواهد بود. دموکراسی بدون لیبرالیسم پایدار نخواهد ماند. دخالت دولت در نظام لیبرال دموکراسی به معنی دخالت در امور اقتصادی نیست و در زمینه عدالت اجتماعی است. اما سیاست های مالیاتی نباید به نحوی باشد که کار نکردن بهتر از کار کردن باشد. در آلمان اگر کسی کار می کرد کمتر پول درمی آورد تا اینکه بیکار باشد. دانشجویانی تا 15 سال در دانشگاه می ماندند. مشکل دخالت دولت، اینهاست و نه بیشتر.

سپس در مورد اين سوء تفاهم اشاره شد که در ایران در باره لیبرالیسم وجود دارد و مذهبی ها به ملی مذهبی ها و مصدقی ها به عنوان لیبرال حمله کرده اند و هنوز گاهی می کنند. ما در سازمان های سیاسی ایران لیبرال نداشته ایم و هنوز موضوع تازگی دارد. نگاهی به کردار و حتی گفتار به اصطلاح لیبرال ها نشان می دهد که چه اندازه از این عوالم به دور بوده اند.

سپس، یکی از حاضران، با اشاره به سهم ایرانیان، گفت کورش و داریوش از خودشان چیزی را اختراع نکردند. آنها چیزی را که در بطن جامعه بود قانونی کردند و این اندیشه از زرتشت می آید. مرز انسان خوب و بد را زرتشت مشخص کرده است. انسان حق انتخاب دارد که خوب باشد یا بد. انسان به گفته زرتشت آزاد خلق شده و حق انتخاب دارد و باید بین خوب و بد انتخاب کند و این اولین اندیشه لیبرال و آزادی فرد است و داریوش هم تحت تاثیر اندیشه های زرتشت بوده که این صحبت ها را کرده است. در برخورد به مسئله زن هم همين گرايش دیده می شود. وقتی جاماسب دختر زرتشت را از زرتشت خواستگاری میکند پاسخ زرتشت چنین است: «چرا از من سئوال می کنی؟ برو از خودش بپرس!» در اقتصاد هم در گفتار زرتشت هیچ کس حق استفاده از اشخاص را ندارد مگر اینکه مزد او را تا قبل از غروب آفتاب بدهد. پرسپولیس یکی از افتخارات ملت ایران است و یکی از دلایلش این است که هیچ برده ای در ساختن آن بکار گرفته نشده است.

برگرفته از سايت «حرب مشروطۀ ايران»:

http://www.irancpi.net/sokhanrooz/matn_61_0.html

https://newsecul.ipower.com/

بازگشت به خانه