تحريم؟ آري يا نه؟ وظیفه مـــا چیست؟

عبدالستار دوشوکی

دیـبـاچه

علیرغم آغاز مذاکرات هسته ای، احتمالاً ایران در سال آینده تحت "تحریمات فلج کننده" قرار خواهد گرفت،  و ممکن است بعد از خروج سربازان آمریکایی از خاک عراق تاسیسات هسته ای، نظامی و بعضاً اقتصادی کشور مورد حمله هوایی آمریکا و متحدانش قرار بگیرند؛ مرحله ای که تا رسیدن به آن  اجـبـاراًًً دو مرحله دیگر، یعنی مذاکرات (دیپلماسی) و فشار (تحریمات) باید طی شوند. در حال حاضر ترکیبی نامتجانس از مرحله اول و دوم در جریان است. هر دو طرف باید به مردم خود و جهانیان نشان دهند که برای اجتناب از تشدید مرحله دوم (تحریمات شدید) و پرهیز از رسیدن به مرحله سوم (جنگ) حداکثر تلاش خود را می کنند تا در آینده مورد شماتت خودی و غیر خودی قرار نگیرند. در اين مقاله تحقيقي، بر اساس شواهد مكتوب، علمی و مستند تلاش نموده ام تا علاوه بر تاویلی بر روش معمولی غرب و یا به اصطلاح "جامعهء بین المللی" در استفاده از "تحریم" بعنوان یک اهرم فشار مرحله ای در روابط بین المللی؛  به سـه سوال مهم و ضروری بپردازم. اول اينكه آيا تحريم بعنوان يك ابزار فشار سياسي در روابط بين المللي موثر است يا نه؟ ثانياء آيا اعمال و تشديد تحريم هاي گسترده تر بر عليه ايران منجر به تغيير رفتار و يا تسليم رژيم در مقابل خواسته هاي شوراي امنيت سازمان ملل و "غرب" خواهد شد؟ ثالثاء مردم آزادیخواه ایران باید چه موضع و یا عکس العملی در قبال تشدید تحریم ها و یا خطرحمله نظامی محتمل به ایران اتخاذ کنند؟  استقبال و جانبداری بخشی از مخالفان حکومت از قداماتي نظير تحريم، تکفیر، تهديد و تنبييه قابل درك است. اما بايد پرسيد كه اين موضعگيري تا چه حد ريشه در احساسات دارد و يا تا چه حدي عقلاني، علمي و با استناد به تجربيات و شواهد تاريخي ـ سياسي مي باشد.  تحريم تاريخچه اي به قدمت تاریخ دارد. رژيم جمهوري اسلامي نيز تاريخچه سي ساله دارد. با بررسي و كالبد شكافي تحريم هاي اعمال شده در سطح بين المللي در طي صد سال اخير از يك طرف، و از طرف ديگر با تجزيه و تحليل ماهـيّت و عملكرد سياسي و بخصوص عكس العمل رژيم جمهوري اسلامي در مقابل تحريم ها و "بايكوت" هاي اعمال شده در طي سي سال اخير، مي توان به دور از احساسات و شور سياسي و يا موضع گيري "اپوزيسيوني" به پاسخ هاي مربوطه و يا جمعبندي عقلاني و مستدل دست يافت.

مـــقـــدمــه

در طی سده گذشته بیش از دويست مورد تحريم رسمي و مستند در صحنه روابط بين المللي صورت گرفته است. از مجموعه 110 مورد تحریم در طی سالهای 1970 تا 1999، 73 مورد از جانب آمریکا، 28 مورد از جانب اروپای غربی، 6 مورد از جانب اتحاد شوروی سابق و یا روسیه، و 13 مورد از جانب سازمان ملل اعمال شده بودند. در حالیکه اکثراً (حدود هشتاد درصد) کشورهای مورد هدف تحریمات، آفریقایی، آسـیـایی، آمریکای لاتین و خاور میانه ای بوده اند(1). متاسفانه "جامعه بین المللی"  , و ابــر قــدرت ها عمدتاً (2)، و آمـریکا مشخصا، گویا شیوه اجتناب ناپزیر همیشگی خود را دنبال می کنند. شیوه ای که معمولا سه مرحله دارد: مرحله اول مذاکره و گفتگو (دیپلوماسی)، مرحله دوم تحریمات فلج کننده؛. این مرحله ای است که پرفسور گردون آن را در کتاب آتی خود "جنگ نامریی" لقب داده است (3) و هانس وون اسپونک در کتابی بنام "جنگی از جنس دیگر" در مورد تحریمات سازمان ملل مورد تجزیه و تحلیل قرار داده است (4) . مرحله سوم حمله گسترده نظامی و یا در مورد ایران بهتر است بگویم حمله هوایی به تاسیسات دفاعی و هسته ای ایران خواهد بود. برخلاف همسایگان ما (عراق و افغانستان) که هدف اصلی حمله نظامی غرب "تغییر رژيم" بود؛ در مورد ایران برعکس خواهد بود.  شايد كمتر رژيمي را در دنيا بتوان يافت كه از بدو پيدايش خود يعني در طي سي سال درگير تحريم هاي متعدد يكجانبه، چند جانبه و بين المللي بوده و است. ایران بعد از گروگانگیری سفارت امریکا در تهران همواره تحت تحریم های متعدد آمریکا و اخیرا سازمان ملل نیزبوده و است. رژيم جمهوري اسلامي حتي در دوران استيصال و جنگ هشت ساله اقدامي جدي و رسمي در جهت رفع تحريم ها انجام نداد. هیچگونه دلیل و مدرک مستدلی دال بر تسلیم  جمهوری اسلامی و یا تغییر رفتار آن در مقابل تحریم های سی سال گذشته وجود ندارد. جمهوری اسلامی همواره از رویارویی و تنش مستمر با غرب و تحریمات اهمال شده بعنوان سرپوشی برای بی کفایتی ذاتی خود در اداره کشور و سوءمدیریت فاجعه بار اقتصادی، اجتماعی ومـلی و حتی سرکوب بیرحمانه مخالفان خود استفاده نموده است.

تـــحــريــم از منظر تــاريـــخــي

مقوله تحریم ریشه ای عمیق در بطن تاریخ دارد. تاریخی که بر اساس کتاب "تحریمات اقتصادی ـ فلسفه و تاثیر آنها" نوشته حسین عسکری و همکاران او ریشه در فرمان (حکم حکومتی) مـِگاریان بیش از چهارصد سال قبل از میلاد دارد (5)، اما اولين تحريم رسمي معاصر در سال 1914 ميلادي توسط بريتانيا بر عليه آلمان صورت گرفت كه بلافاصله به محاصره دريايي آلمان توسط ناوگان ارتش بريتانيا منجر شد. مشکلات و پیچدگی های حقوقی  اجرای تحریم های سازمان ملل از منظر قوانین داخلی کشورهای مستلزم به اجرای قطعنامه شورای امنیت در کتاب "اجرای تحریمات سازمان ملل توسط کشورها" نوشته پروفسور گولاند، ورا و جاکوبا (6) مورد مطالعه و تشریح قرار گرفته اند که پرداختن به آن وقت فراوان می طلبد.  امـــا "موسسه پيترسن براي اقتصاد بين المللي" در واشنگتن شايد معتبرترين منبع براي مطالعه و تجزيه و تحليل تحريم و تاثيرات آن باشد. اخيراء محققين شناخته شده اين موسسه نظير گاري كلايد هافباور و همكارانش در چاپ سوم كتاب معروف "بازنگري تحريمات اقتصادي" (7) تاثيرات، موفقيت و يا ناكامي حدود دويست مورد تحريمات اقتصادي را مورد تجزيه و تحليل علمي و تجربي قرار داده اند. چاپ اول اين كتاب قريب به يك ربع قرن پيش با مطالعه دقيق 103 مورد از تحريمات چاپ شده بود.  جدول زیر، از کتاب مزبور(چاپ  سوم، صفحه 159) نتایج موارد متعدد تحریمات را بر اساس اهداف سیاسی مورد نظر طبقه بندی نموده است.

جـدول مستند بالا نشان می دهد که از مجموع دویست و چهار مورد تحریم فقط حدود یک سوم تحریم ها موفقیت آمیز بوده اند. تحریم های اعمال شده جهت تغییر سیاست مهم و یا استراتژيک فقط سی در صد شانس موفقیت داشته اند. پرفسور رابرت پايپ از دانشگاه دارتموث  یافته های موسسه پيترسن براي اقتصاد بين المللي را مورد تجزیه و تحلیل دقیقتری قرار داده است.  بر اساس تحقيقات پرفسور رابرت پايپ، هیچگونه رابطه آماری معنی داری بین درجه زیان اقتصادی (شدت تحریم ها) و شانس موفقیت تحریمات وجود ندارد. وانگهی موشکافی دقیق  پرفسور رابرت پايپ نشان می دهد که میزان واقعی موفقیت تحریم ها بسیار پاینتر از آنچه که در جمعبندی موسسه پيترسن نشان داده شده، می باشد (8).   شایان ذکر است که بیشترین زیان وارده اقتصادی ثبت شده در تاریخ تحریم های جهان در مورد ایران در خلال تحریمات علیه ملی شدن صنعت نفت توسط دکتر محمد مصدق  می باشد. تحریم منطقه شورشی و"استقلال طلب" بیافرا توسط دولت مرکزی نیجریه در آفریقا جزوء تحریمات بین المللی حساب نمی شود؛ اگرچه در جدول زیر از نشریه "امنیت جهانی" گنجانده شده است. همانگونه که جدول زیر از نشریه "امنیت جهانی" (9) نشان می دهد با وجود هزینه سنگین اقتصادی و مالی وارده به ایران، تحریم ها ناکام ماندند. علیرغم قیاس مع الفارق بین مبارزه ملی شدن نفت و ماجراجویی هسته ای، تاریخ ممکن است بصورت تراژدی دیگری تکرار شود و مردم ایران هزینه بسیار سنگینی را بپردازند.  مطالعات جـُن هـوی و رابرت هاسبی از دانشکده علوم سیاسی دانشگاه اسلو نشان می دهد که اکـثـر موارد موفق مربوط به کشورهایی است که در مرحله اولیه یعنی مرحله تهدید (و نه مرحله اعمال تحریمات) به خواسته های تحرم کنندگان تن در داده اند. (10)

پژوهشگران موسسه مذکور  برانگیختن احساسات ملی و ناسیونالیستی ملت تحت تحریم را یکی از علل عمده مقابله با تحریم، و دلیل شکست تحریمات می دانند. آنها با مطالعه تحریک عِرق ملی ایتالیایی ها در مقابل تحریم های وضع شده توسط  سازمان "اتحادیه ملل" قبل از جنگ جهانی دوم، تحریم آمریکا بر علیه اندونزی، و نمونه های فراوان دیگر، حس ناسیونالیستی، استقلال طلبی و غرور ملی را عامل مهمی در بسیج افکار عمومی ملت تحریم شده بحساب می آورند. پژوهشگران مذکور در بخش دیگری از یافته های خود هشدار می دهند که قــُلدر (زورگو) را نمی توان از طریق " قــُلدری" و حربه های اقتصادی مرعوب نمود. بر اساس نتیجه گیری آنها رژيم های دمکراتیک و مردمی، بر خلاف حکومت های مستبد، در مقابل تحریم های اقتصادی از تاثیرپذیری بیشتری برخوردار هستند. اين ادعا با يافته هاي علمي هيو دافنباخ در نقد مدل هاي پيشنهادي دوروسن، هان و مو، و جونگرين همخواني دارد؛ زيرا آنها در پژوهش علمي خود به عکس العمل ها و مدل هاي احتمالي سياست داخلي يك حكومت براي مقابله با تحريم پرداخته اند(11) .

تحريم ها بر عليه ايران در سي سال گذشته

همانگونه که در مقدمه اشاره کردم رژيم جمهوری اسلامی در عرض سی سال گذشته همواره تحت تحریم های مختلفی بوده است. تحريم‏هاى آمريكا بدون شك از جريان سرمايه‏گذارى مستقيم خارجى به سمت بخش انرژى ايران جلوگيرى كرده وهمچنين باعث شده تا ظرفيت توليد نفت و گاز كشور با سرعت كمترى گسترش پيدا كند، ولى‏صدماتى كه در طول اين مدت بر اقتصاد ايران وارد شده بيشتر به خاطر متغيرهاى ديگرى از جمله ناشایستگی تقریباً مطلق، فساد، بیکفایتی و سوءمدیریت ذاتی می باشد. ممكن است تحريم‏هاى اعمالى آمريكا ; که به نقل از کتاب "تحریمات اقتصادی و دیپلماسی آمریکایی" آقای ریچارد هـاس (12)، بیشتر شبیه تلافی جویی های قدیمی و سـُنتی می مانند تا عملکرد سیاسی مـُدرن، ايران را از وارد كردن قطعات يدكى هواپیمایی و برخى‏سلاح‏هاى متعارف ساخت آمريكا بازداشته و تاثیر منفی بر اقتصاد ایران و صنعت نفت داشته، ولى نتوانسته رژيم را از وارد كردن‏ تجهیزات نظامی، امنیتی، سلاح های مخرب، ساخت سيستم موشكى و پيشرفت برنامه هسته‏اى و حتی ماهواره و غیره باز دارد. یعنی در حقیقت برای آمریکا تحریم از یک "ابزار" فشار اقتصادی تبدیل به یک خط مشی سیاسی (پـُالسی) شده است. به ادعای دیوید کورترایت و جورج لــوپـز که چندین کتاب از جمله "دهه تحریم ها ـ بررسی استراتژی سازمان ملل در دهه 1990" و "تحریمات و جستجوی امنیت" را تالیف نموده اند؛ این دقیقاً همان اتفاقی بود که در عراق رخ داد و قابل تکرار است (13). علیرغم بی اعتباری بیمه ای و مالی گسترده، رکود اقتصادی و "روانی"،  فقر فراوان، بیکاری، تورم 25 درصدی، فحشاء، فساد، اعتیاد، سرخوردگی، ورشکستگی ممتد کارخانه ها و صنایع متعدد و نابودی کشاورزی ایران  و حتی اقتصاد چمدانی (نظیر خروج هیجده و نیم میلیارد دلار ارز و طلا و غیره توسط کامیون به ترکیه) سعيد جليلی، دبير شورای عالی امنيت ايران، در واکنش به تحريمات آتی می گوید: "ايران طی ۲۸ سال گذشته مورد تحريم آمريکا قرار داشته است  و اين تحريم‌ها هم اضافه بر تحريم‌های قبلی تاثيری بر سياست ايران نخواهد داشت".  تقريبا همه متخصصان و محققين اقتصادي در مورد تاثيرات منفي تحريم ها بر معیشت مردم ایران اشتراك نظر دارند. اگر چه بعضي از مفسرين معتقد هستند كه در ايران ظاهرا قانون نانوشته ای در سطح مقام های رسمی ایران وجود دارد که بر اساس آن نباید به تاثیر تحریم های بین المللی علیه ایران به طور علنی اعتراف کرد، زیرا چنین اعترافی سبب تشویق "غربی‌ها و بخصوص آمریکایی ها" برای ادامه فشار اقتصادی بر ایران خواهد شد. (14). اصغر گرانمايه پور عضو کميسيون اقتصادي مجلس شوراي اسلامي در گفت و گو با فارس مي گويد "تجربه نشان داده است، اعمال تحريم هاي بين المللي عليه حمهوري اسلامي در بلند مدت با شکوفا کردن استعداد هاي جوانان و دانشمندان ايراني به نفع کشور بوده است" (15) . فرهاد رهبر استاد اقتصاد و رئيس دانشگاه تهران نيز در خصوص بي تاثير بودن تحريم هاي غرب عليه ايران، مي گويد: اينها تبليغات بي فايده اي است كه كارآيي ندارد و افكار عمومي هم به خوبي از ماهيت آن باخبر هستند. ما در زمان جنگ تحريم هاي شديدتر از اين داشتيم و نه تنها آسيبي نديديم بلكه سربلند هم از جنگ بيرون آمديم" (16).   احمد خـرم وزير راه دولت خاتمي شاید جزوء معدود مسئولینی بود که به تاثير مستقيم تحريمات در سوانح  هوايي كشور اعتراف كرده بود و به همين دليل مورد استيضاح مجلس قرار گرفت (17). در باطن امر مسئولين جمهوري اسلامي حداكثر تلاش خود را براي مقابله با تحريم ها انجام مي دهند. روزنامه تــهران تـايمز سال پيش گزارش داد كه" تهران از حساب هاي اروپايي خود 75 ميليارد دلار را خارج كرده است تا در صورت تحريمات احتمالي جديد بين المللي از مسدود شدن آنها جلوگيري شود. به گزارش تهران تایمز،  تهران در بهترین حالت برای تشدید تحریمات مالی آماده شده و در بدترین حالت خود را برای جنگ آماده می کند که می تواند بهای نفت را به شدت افزایش داده و بازارهای مالی جهان را به سقوط بکشاند". (18)

 در عرض سی سال گذشته اکثر ملت های جهان پیشرفت های چشمگیری داشته اند. اما متاسفانه ملت ایران هزینه بسیار سنگینی را برای ماجراجویی های رژيم و سیاست های دشمن ساز، تروریست پرور و سرکوبگر آن پرداخته است. تحریم های سی سال گذشته بیشترین تاثیر را بروی مردم اسیر ایران و قشر های آسیب پذیر گذاشته است. یعنی در حقیقت کسانی مورد تحریم قرار گرفته اند که دارای کمترین تاثیرپذیری بر روی رفتار و یا سیاست های داخلی و یا خارجی حکومت  هستند. تاثیر تحریم های آینده نیز، بر خلاف ادعا هایی نظیر تحریمات هوشمند و یا هدفمند و غیره، بر همان منوال خواهد بود. تاریخ 30 ساله جمهوری اسلامی ثابت نموده است که سران حکومت از هزینه کردن آبرو، جان و مال مردم ایران برای رسیدن به اهداف ماجراجویانه خود ابایی ندارند. صدام حسین نیز دقیقا همین کار را کرد و باعث تلف شدن بیش از نیم میلیون کودک عراقی بدلیل "تحریم های فلج کنند و مهلک" سازمان ملل شد. طبق گزارش "بنیاد سازمان ملل" تحقیقات مندرجه در نشریه علمی "ژورنال بهداشت عمومی آمریکا" میزان مرگ و میر کودکان عراقی بلافاصله بعد از اهمال تحریمات سازمان ملل چـهـار بـرابـر شده بود (19) . طالبان نیز با سوق دادن افغانستان به سیاه چال های قرون وسطاء تحریم های سازمان ملل را مورد تمسخر قرار دادند؛ و همه ما می دانیم چه بر روز مردم بیگناه آن کشور آمد. هر دو کشور نابود شدند و صدها هزار نفر هلاک شدند؛ اما کوچکترین آسیبی به رژيم های مستبد صدام و ملاء عـُمـر نرسید. در نهایت غرب مجبور شد که با حمله نظامی کاری را بکند که تحریم هرگز نمی توانست بکند. رژيم های برمه (میانمار)، زیمبابویه، کوبا، هائیتی، کره شمالی وسودان فقط چند نمونه از ناکارایی مقوله تحریم است.  وانگهی تحلیلگرانی نظیر کنیت هرمیل و برتیل اودن از موسسه اسکاندیناویایی برای مطالعات آفریقای جنوبی (20) علاوه بر نقش  تحریم و خروج شرکت های چند ملیتی از آفریقای جنوبی، بغرنجی و پیچدگی مقوله تحریم  را نیز خاطر نشان ساخته اند.

نمونه های محدود ِ ظاهرا موفق نظیر رودزیا، افریقای جنوبی و حتی لـیبـی کاملاء با مورد ایران متفاوت هستند. مثلا در مورد آفریقای جنوبی، بر طبق اعتراف اف دبلیو دکلرک آخرین رئیس جمهور سفیدپوست آن کشور آنچه که رژیم نژادپرست را وادار به عقب نشینی کرد دو فاکتور عمده بودند. فاکتور هراس از جنگ داخلی تمام عیار بین سیاهپوستان و سفیدپوستان و نابودی "همه چیز". علت دوم پشت کردن کامل دو یار وحامی مهم رژیم نژادپرست، یعنی بریتانیا و آمریکا بود. نقش رهبران کنگره ملی آفریقا و حمایت جهان از آنان عامل عمده دیگری بود که در کتاب ِ "چگونگی عملکرد تحریم ها ـ درسی از آفریقای جنوبی" تالیف پروفسور نتا کراوفورد و پرفسور اودی کلوتز (21) به آن پرداخته اند. از سوی دیگر سیاست ِ ندانمکاری سرهنگ معمر قذافی باعث شد که ملت لـیبـی هم درد تحریم ها را متحمل شوند و هم حملات نظامی آمریکا را و در نهایت هم جریمه میلیاردی را به آمریکا و بریتانیا بپردازد.

برآيند آتي تشديد تحريم ها و ظايف ما ايرانيان

ديويد هندرسن از موسسه هوور دانشگاه استانفورد آمريكا در تشريح تحريمات مهلك و درد آور (فلج کننده) مثال جالبي از دوران کودکی خود و برادرش و گـُربه همسایه مي آورد كه ذكر آن بيانگر تناقض نهفته اي است که در حین حال عیان است. او مي گويد همسايه او گربه خود را در دست مي گرفت و هنگامي كه گربه را در مقابل صورت پاول برادر وي قرار مي داد، دُم گربه را همراه با نيشگوني سخت مي كشيد و گربه متاثر از درد به سر و صورت پاول كه در مقابل گربه قرار داشت چنگ مي انداخت. ديوید مي گويد كه او و برادرش از رفتار گربه ناراحت مي شدند. زيرا آنها معتقد بودند كه گربه بايد چنگ به صورت همسايه مي انداخت و نه برادر بيگناه او (22). این مثال بیانگر آن است که متاسفانه در حیطه "تحریم" چه کسی خطا می کند، چه کسی تنبیه می کند، و چه کسی تنبیه می شود. تناقض و ضد و نقیض بودن مسئله تحریم در کتاب "تناقض تحریمات ـ سیاستمداری اقتصادی و روابط بین الملل" توسط دانیل درزنر مورد بررسی و کنکاش انتقادی قرار گرفته است (23). تناقض و برخورد دوگانگی که امروزه حتی بسیاری از ما ایرانیان با آن روبرو هستیم.

علیرغم رغبت و رضایت باطنی بسیاری از ایرانیان برای تنبییه و تکفیر رژيم از طریق اهمال تحریمات "فلج کننده"، تاریخ 95 ساله و علم تجربی و مستند "تحریم" ثابت نموده است که در اکثریت موارد آنکس که با پرداخت هزینه بسیار سنگین فلج و یا حتی نابود می شود؛ قشرهای آسیب پذیر جامعه و مردم عادی هستند. چه فرقی بین رژيم صدام و یا طالبان و یا برمه و سودان و یا کره شمالی و یا کوبا و یا زیمبابوه با رژيم جمهوری اسلامی وجود دارد؟ بر اساس کدام منطق و یا منبع علمی و تجربی باید امیدوار باشیم که اگر تحریمات "فلج کننده" بر علیه دیگر دیکتاتورها تاثیری نداشته و ندارد، اما بر حکام جمهوری اسلامی تاثیر گزار خواهد بود؟ کدام ملت تحت سلطه استبداد قرون وسطائی را سراغ دارید که تحت فشار تحریم های خارجی بر علیه حکومت خود قیام کرده است؟. این استدلال ممکن است در مورد یک دولت پاسخگو، مـسـئول  و دمکرات صدق کند؛  تلف شدن هزاران ایرانی بیگناه به دلیل تحریمات "استکبار جهانی" بمثابه پیوستن آنها به کاروان شهدای جمهوری اسلامی خواهد بود و بس! آخــوند و بسیجی و پاسدار و غیره جزوء قشرهای آسیب پذیر جامعه نیستند زیرا هزینه را مردم عادی می پردازند، اما سود معامله مرگ آور را آنها می برند. رژيم جمهوری اسلامی مشتاق برپا شدن چنین آتش خانمانسوزی است. ما نباید هیزم بیار این آتش باشیم. تعارض، جنگجویی و ایجاد تنش و بحران،  اکسیژن حیات جمهوری اسلامی می باشند. تحریم های به اصطلاح فلج کننده شورای امنیت سازمان ملل نه تنها رژيم را در سرکوب مخالفان جـّری تر خواهد کرد بلکه ادامه حیات سرکوبگر آن را در سایه بحران و حتی جنگ تضمین خواهد نمود.  این حقیقت انکار ناپذیری است که اکثر پژوهشگران مقوله "تحریم" به آن اذعان نموده اند، از جمله ریچارد هاس و مگان اوسولیوان از موسسه بروکینگز واشنگتن که در کتاب خود بنام "عــسـل و ســرکـه ـ مشوق ها، تحریم ها و سیاست خارجی" (24) در مورد آن تاکید کرده اند. مگان اوسولیوان در کتاب دیگر خود به نام "تحریم های زیرکانه (هوشمندانه) ـ سیاستمداری و حمایت دولتی از تروریسم" به تفصیل در مورد تحریمات بر علیه ایران، لیبی، سودان و عراق نوشته است (25).  حدود ربع قرن پیش هنگامی که آیت الله خمینی در مورد جنگ ویرانگر ایران و عراق گفت: "این جنگ برای ما یک نعمت الهی است". سالها بعد که معنی این جمله بنیانگزار جمهوری اسلامی را درک کردیم، دیگر خیلی دیــر شده بود. اکنون که رژيم موجودیت خود را در مقابل جنبش آزادیخواهی مردم در معرض خطر جدی می بیند، شاید اینبار نیز به دنبال برکت (نعمت) الهی دیگری باشد. ارنست پریگ مولف کتاب " احساس اقتـنـاع درونی یا عملکرد مفید (برونی) با تحریمات ـ تحریمات یکجانبه آمریکا و منافع ملی آمریکا"  (26) معتقد است که آمریکا نیز ناچار است برای رضایت و یا تسکین افکار عمومی مردم آمریکا به تحریمات نیمه سترون دست بزند. حتی اداره پاسخگویی (بازرسی)  دولت آمریکا سال گذشته در کتاب منتشره خود بنام " تحریمات ایران ـ تاثیر خوب یا بد؟" اعتراف می کند که ادارت و وزارتخانه های مختلف دولت آمریکا تاثیر تحریم ها بر علیه ایران را به صورت جامع و کامل بررسی نکرده اند (27).

نــتــيــجــه گــيــري

بر اساس مستندات تحقیقی، علمی و تجربی قریب به یک قرن گذشته و با رجوع به بیش از دویست مورد از تحریمات مختلف، ناکارایی تحریم بعنوان یک اهرم فشار و ابزار سیاسی در روابط بین المللی برای تغییر و یا تغییر رفتار رژيم های مستبد، مستدل و مکتوب می باشد.  تجربه های مستند و مکتوب نشان می دهد که دیکتاتورها تحت تحریم در کاربرد خشونت بر علیه مخالفان داخلی خود سفاکـتـر می شوند. تاثیر تشدید تحریمات اخیر آمریکا، اروپا و سازمان ملل بر رفتار حکومت ایران چه بوده است؟ آیا تقلب و کشتار و زندان و شکنجه و دادگاههای فرمایشی و غیره کاهش پیدا کردند یا اینکه "گــُل بود و به تـجـاوز هم  آراسته شد"؟  در طی قریب به سی سال تحریم بر علیه ایران کتابهای فراوانی نوشته شده است. ساس فیاض منش در کتاب "ایالات متحده و ایران ـ تحریمات، جنگ و سیاست مهار دوگانه" تحریم های دوران ریگان، کلینتون و بوش بر علیه ایران را مورد تجزیه و تحلیل قرار داده. تاثیر اینگونه تحریمات بر رژیم ( و نه مردم عادی) به اعتراف همه ناچیز بوده است (28).  رژيم جمهوری اسلامی نیز هیچگونه سنخیت و یا همسویی با رفاء و منافع مردم ایران ندارد. منافع مردم ایران و منافع رژيم  دو مقوله کاملا مجزاء هستند. تحریم ها و حتی حمله نظامی "احتمالی" و متعاقب آن بر علیه منافع مردم ایران خواهد بود. اما رژيم جمهوری اسلامی برای ادامه بقای خویش و سرکوب مردم ایران از تحریم و "جنگ" استقبال می کند. در نتیجه وظیفه همه ما است که با وقوع آنچه که رژيم آن را "برکت و یا نعمت الهی" می خواند مخالفت کنیم.  اگــر جامعه بین المللی نگران فعالیت های هسته ای و یا تروریستی رژيم است، در این صورت باید رژيم را مورد تحریم و فشار سیاسی مستقیم قرار دهند. آنها باید از مبارزه آزادیخواهی ملت بپا خاسته ایران حمایت کنند. نقض گسترده حقوق بشر و سرکوب مردم ایران توسط رژيم باید مبنای "تــنبـیه های" مشخص سیاسی و به اصطلاح هوشمند (هدفمند) سازمان ملل باشد. بعنوان نمونه دولت احمدی نژاد را برسمیت نشناسند همانگونه که دولت طالبان را برسمیت نشناختند. پافشاری بر ابقای نماینده ویژه کمیسیونر عالی حقوق بشر سازمان ملل برای ایران و حمایت ازحقوق بشر و مبارزه مردم ایران برای دمکراسی و غیره باید جایگزین تحریمات اقتصادی عمومی گردند.

 شـنـبـه یازده مهر 1388

منابع و مراجع

(1) International Sanctions: Between Wars and Words, Table 1.1; Peter Wallensteen and Carina Staibani, Routledge 2005

(2) Economic Sanctions and the Great Powers, by Brendan Taylor, Routledge, 2009

(3) Invisible War: The United States and Iraq Sanctions, by Prof. Joy Gordon, Harvard University Press; January 2010

(4) A Different Kind of War: The UN Sanctions Regime in Iraq; by Hans C Von Sponeck, Berghahn Books, 2006

(5) Economic Sanctions: Examining Their Philosophy and Efficacy, by Hossein G. Askari, John Forrer, Hildy Teegen, and Jiawen Yang. Praeger 2003

(6) National Implementation of United Nations Sanctions: A Comparative Study.  by Vera Gowlland-Debbas. Leiden and Boston: Martinus Nijhoff Publishers, 2004.

(7) Economic Sanctions Reconsidered. by Gary Hufbauer, Jeffrey Schott, Kimberly Elliott and Barbara Oegg, (3rd edition), Peterson Institute for International Economics; 2007 

(8) Why Economic Sanctions Still Do Not Work"; International Security Journal , Vol. 23, Issue 1, Pages 66-77; Professor Robert Pape; 1997.

(9) Why Economic Sanctions Still Do Not Work International Security, Vol. 22, No.2 (fall 1997), p108, Professor Robert Pape,

(10) Tales of Unexpected: When Do Economic Sanctions Work?, Jon Hovi, Robert Huseby, Dept. of Political Science - Oslo University, Norway:  Link:  http://www.ima.org.uk/conflict/papers/Hovi.pdf

(11) - Ending Economic Sanctions: Audience Costs and Rent-Seeking as Commitment Strategies, by Dorussen, Han and Mo, Jongryn, 2001 “Journal of Conflict Resolution, Vol. 45 No. 4, 395-426, August 2001,

(12)  Economic Sanctions and American Diplomacy, by Richard N. Haas, Council on Foreign Relations Press, 1998

(13) – The sanctions Decade:  Assessing UN Strategies in the 1990s by David Cortright and George Lopez, Lynne Rienner, 2000

(14) (بي بي سي):  http://www.bbc.co.uk/persian/iran/story/2008/05/080527_bd-az-iaea-economy.shtm

(15)  http://www.ebtekarnews.com/ebtekar/News.aspx?NID=11338 (روزنامه ابتکار شماره )

(16)- http://www.magiran.com/npview.asp?ID=1680236  (روزنامه ايران شماره 4005 (

سفینه های مرگ و دولتی که تحریم ها را کاغذ پاره می داند : سايت راه سبز – (17)

http://www.rahesabz.info/fa/news/news.php?id=50

(18) - http://tehrantimes.org/1387/03/28/TehranTimes:201.html

(19)  - http://www.unwire.org/unwire/20000330/7996_story.asp

(20) – Sanctions Dilemmas, by Kenneth Hermel and Bertil Oden, The Scandinavian Institute of African Studies, Sweden; Motala,Grafiska,Motala 1988

(21) – How Sanctions Work, Lessons from South Africa, Neta C Crawford and Audie Klotz; MacMillan Press Ltd. 1999.

(22) – Why Economic Sanctions Don’t Work, By David R. Henderson of Hoover Indtitute, Stamford University, 1998:

http://www.hoover.org/publications/digest/3533376.html

(23) – The Sanctions Paradox: Economic Statecraft and International Relations, by Daniel W. Drezner, Cambridge University Press, 1999

(24) - Honey and Vinegar: Incentives, Sanctions and Foreign Policy by Richard N. Haass and Meghan L. O'Sullivan, Brookings Institute – Washington - Jul 2000

(25) Shrewd Sanctions: Statecraft and State Sponsors of Terrorism (Hardcover), by Meghan L. O'Sullivan   Brookings Institute – Washington - 2003

(26)  Feeling Good or Doing Good with Sanctions: Unilateral Economics Sanctions and the U.S. National Interest, Centre for Strategic and International Studies 1999

(27)  Iran Sanctions: Impact Good or Bad? By United Staes Government Accountability Office, Nova Science Publisher, 2008

(28) The United States and Iran: Sanctions, Wars and Policy of Dual Containment, by Sas Fayazmanesh, Routledge 2008

https://newsecul.ipower.com/

بازگشت به خانه