تاكتيك مهار دو گانه

محمد مسعود سلامتی (*)

از اواسط دههء هفتاد كه موج دمكراسي خواهي جنبش هاي اجتماعي ايران را درنورديد، شعار مبارزهء مسالمت آميز مدام از زبان كنشگران سياسي و مدني در آوردگاه هاي مختلف مطرح مي شد.

جنبش سبز، كه خود برآيند مطالبات جنبش هاي اجتماعي گوناگون و بيانگرخواست جمعيت قابل توجهي از ملت ايران است، نيز با همين نگرش و شعار پا به ميدان نهاد و در عمرچند ماهه اش توانمندي چشمگيري در حفظ اين سمت گيري از خود متجلي ساخت. شكست پروژه هاي مختلف حاكميت در خاموش كردن شعله هاي اين جنبش، از اطلاعيه هاي تند و تيز دستگاه ها و نهادهاي دولتي تا سخنراني ها و پيام هاي تهديد آميز مقامات ريز و درشت حكومتي برضد جنبش مردمي، و از خونريزي خياباني تا ظهور بازداشتگاه هاي فجيع به سبك كهريزك، هيچكدام تا به امروز نتوانسته راه را بر تداوم جنبش سبز سد سازد. به نظر مي رسد که حاكميت پس ازوقفه اي كوتاه در اتخاذ تاكتيك هاي تازهء سركوب، و در پي ناكامي طرح هاي آشتي جويانهء چهره هاي حكومتي، با بروز اعتراضات مردمي در روز 13 آبان موج جديدي ازخشونت را براي سركوب مردم در دستور كارخود قرار داده است. اين موج تازه مباحث و نگراني هايي را در ميان دمكراسي طلبان برانگيخته مبني بر اينكه مبادا تحت تاثير اين رخ دادها مسير جنبش به تدريج ازمبارزات مسالمت آميز خارج شود. اين تشويش در بيانيه ها و نوشته هاي متعدد آزادي خواهان خود را نشان داد.

آن سو تر، عده اي كه پيش از اين شعارهاي راديكال جنبش را مورد نكوهش قرار مي دادند فضا را مناسب ديدند تا با پيش كشيدن حرف هاي كهنه شعارهاي نوين مردم را پايمال كنند. آنان گمان كردند مردمي كه به دليل ناكارآمدي از يك ساختار سياسي روي برگرداندند به مدد فضاي تشويش و ترديد و بازسازي شعارها ممكن است بار ديگر به همان ساختار رو به اضمحلال اقبال نشان دهند. اما نكته اين ماجرا آن است كه مبارزهء مسالمت آميز صرفاً يك عمل سياسي است. به بياني ديگر، اين مهم ناظر بر روش عملكردي است و نافي نگاه راهبردي مبارزه به مقصد و هدف آن نيست.

مداقه در تاريخ حركت هاي موسوم به «انقلاب آرام» مؤيد آن است كه يك مميزهء تعريف نوين از انقلاب، نسبت به تعاريف كلاسيك آن، در همين شاخصه نهفته است كه گرچه حركت سمت و سوي ساختار شكنانه دارد (انقلاب است) اما عملكرد آن مبتني بر شيوه هاي مسالمت آميز (و نه قهرآميز و خشونت بار) مي باشد.

بنابراين، تاكيد بر اينكه شيوهء مسالمت آميز مبارزه مي بايست حفظ شود به مفهوم نفي شعارهاي ساختار شكن از پيشاني حركت هاي عمومي و، متعاقب آن، قهقرا رفتن به سمت اهداف رفرميستي نيست. آنچه كه بايد از آن احتراز نمود آن است كه مردم به واسطه ي كنش هاي خشونت بار حكومت به دام واكنش هاي خشونت زا نيفتند. هرگاه كه جنبش عمومي به سمت خشونت كور حركت كند مي بايست احساس خطر كرد. چرا كه دركوران خشونت، مطالبات منطقي هم قرباني مي شوند. بعلاوه، اينگونه رويكردها اگر به مقصود هم نايل شوند دوامي نخواهند يافت؛ ازآن رو كه دست كم تجربه ملت هاي ديگر در مناطق دور و نزديك به كشورمان ثابت كرد كه شكوفه هاي دمكراسي از لوله هاي تفنگ نمي رويد.

به موازات اين مباحث نظري و گفت وشنودهاي اخير در جبهه آزادي خواهان، و در زماني كه «جنبش دانشجويي – مردمي» خود را براي حركت سراسري ديگري در16 آذر، روز دانشجو، آماده مي كند، اقتدارگرايان نيز در يك حركت تتميمي به منظور خارج كردن جنبش از مسير اصلي خود دست به تحرك تازه اي زدند. اين تاكتيك با اعدام مظلومانهء احسان فتاحيان، ضرب و شتم زندانيان سياسي گوهردشت، و فشار بر زندانيان سياسي در اوين و تهديد به اعدام چند تن ديگر  و ازجمله اعلام اين حكم براي پنج بازداشتي اعتراضات پس از انتخابات، كليد خورده است. آنها در صدد برآمده اند پس از آنكه بخشي از جنبش از ترس راديكاليزه شدن به دامن چارچوب ساختار حاكم سوق يافت، بخشي را نيز به گونه اي ديگر از بدنهء حركت تجزيه نموده و با دميدن در كورهء واكنش هاي خشونت آميز آنها را به دام افراط گرايي بكشانند.

براين اساس، تنها سمت و سوي تشديد رفتار خشونت آميز حاكميت نسبت به مردمي كه با روش مسالمت آميز خواست هاي خود را دنبال مي كنند، ايجاد رعب و وحشت به منظور فرو نشاندن اعتراض هاي عمومي نيست بلكه نگاه عمده آن است كه اين اعتراض ها را وادار به واكنش خشونت بار متفابل نمايد. آنان براين باورند كه خشونت جنبش موجب مي شود تا افكار عمومي جواز سركوب هاي خشن تر را براي حكومت صادر كند.

از اين رو لازم است جنبش عمومي، ضمن پيگيري مطالبات بر حق خود، بر رويهء مسالمت آميز طرح اين مطالبات همچنان مصر باشد. اين مساله ـ علاوه بر تعميق يافتن دمكراسي در لايه هاي اجتماعي، بستر سازي فرهنگي براي تحقق حاكميت دمكراتيك و دست يابي به نتايجي پايدار ـ مي تواند در به بن بست كشيدن راهكار جديد سركوبگران هم موثر واقع گردد.

(*) عضو شورای مرکزی جبهه ی دمکراتیک ایران

https://newsecul.ipower.com/

بازگشت به خانه