ایمان مرگبار

چیکدم آکیول

ترجمه مینو الوندی

«مرسی آگبو» چهار فرزندش را در کنار می گیرد و فریاد می زند "بریم بیرون". صدایش چنان بلند است که خودش را هم می ترساند. او تلاش می کند هر طور شده از کلیسا خارج شود ولی متوجه می شود که عده ای خودشان را به داخل ساختمان کلیسا می کشانند و زیر نیمکت ها قایم می شوند. مرسی اگبو چند لحظه معطل می ماند ولی ترس از ریزش سقف به علت انفجاری که رخ داده است او را وامی دارد تا از کلیسا خارج شود. در میدان جلوی کلیسا پسر کوچک اش ترکش مي خورد و مجروح می شود. مرسی آگبو که از ترس فلج شده است پسرش را در آغوش می فشارد. او حتی نمی داند بر سر شوهرش که سه ردیف پشت او نشسته بود، چه آمده است. اجساد مثله شده میدان را پر کرده اند و مردم وحشت زده به حال فرار از کنار آنها می گذرند. گرما و دود.

صحنه این جنایت، شهر «مادالا»، در حومه ابوجا، پایتخت نیجریه، است. حمله به کلیسا در روز یکشنبه 25 ژانویه 2011 بدون اخطار قبلی صورت گرفت. مردم با شور و شعف مراسم عید میلاد مسیح را برگزار کرده بودند و هیچگونه آمادگی برای این فاجعه نداشتند. تا آن زمان هم در آنجا حملات تروریستی بر علیه مسیحیان  صورت نگرفته بود.

روز یکشنبه 25 ژانویه 2011، درست هنگامی که مومنین در حال ترک کلیسای «سنت ترزا» هستند، اتومبیلی به میان جمعیت می زند و منفجر می شود. 44 نفر در این حادثه جان خود را از دست می دهند. جوان ترین آنها یک کودک هفت ماهه و مسن ترینشان یک زن 60 ساله است.

همزمان، دو کلیسای دیگر هم در شمال نیجریه مورد حمله قرار می گیرند. گروه اسلامیست "بوکو حرام" بلافاصله مسئولیت این عملیات را بعهده می گیرد. حالت عزای عمومی ایجاد می شود و هزاران جوان برآشفته خیابان ها را می بندند تا مانع فرار عاملین کشتار شوند. برای جلوگیری از بالا گرفتن شورش ارتش وارد معرکه می شود.

سال هاست که بوکو حرام با عملیات تروریستی کشور را به خاک و خون کشیده است. در حملات مسلحانه و بمب گذاری ها طی سال گذشته 792 نفر کشته شده اند. تا امروز کسی بابت حمله به کلیسای سنت ترزا دستگیر نشده است.

بوکو حرام در زبان «هوسایی»  به معنی «حرام بودن تعلیم و تربیت غربی» است. این جریان حوالی سال 2000 در شمال نیجریه پا گرفت و در ابتدا بیشتر یک جریان اعتراضی بود که با گذشت زمان رادیکالیزه شد. تخمین زده می شود که این سازمان بنیادگرا در حدود 3000 عضو داشته باشد که بیشتر آنها مردان جوان بیسواد هستند. بوکو حرام در صدد آن است که با عملیات تروریستی و بی ثبات کردن کشور، به هدف اش، که ایجاد یک حکومت اسلامی است، نزدیک شود. این گروه یکی از خطرناکترین گروه های تروریستی در جهان است و خطری جدی برای ثبات و بقای نیجریه به شمار می رود. گفته می شود بوکو حرام روابط نزدیکی با اسلامیست های مالی دارد.

به انتقام خون محمد یوسف، بنیان گزار سازمان، که در درگیری با پلیس کشته شد، بوکو حرام بخصوص ایستگاه های پلیس را مورد حمله قرار می دهد. احتمال این که این گروه، آن طور که رئیس جمهور نیجریه، گودلاک جوناتات، پس از حملات کریسمس 2011 اعلام داشت، "روزی از بین خواهد رفت"، ضعیف است. در ماه ژانویه همین امسال در یک درگیری مسلحانه بین ارتش و بوکو حرام 13 اسلامیست و یک سرباز کشته شدند.

اسحاق آهی، در مقابل کلیسای سنت ترزا، به لکهء سیاهی روی زمین ماسه ای اشاره می کند: "اینجا، نگاه کنید، اینجا پر از خون بود". آفتاب در بالاترین نقطه است و درست روی سر او می تابد، از درخت و سایه خبری نیست. در این حرارت 39 درجه کشیش کلیسا خیس عرق است. می گوید: "آنها مردم ما را می کشند". کشیش در هنگام وقوع انفجار روی منبر بوده و در اثر شدت انفجار به زمین پرتاب شده است. بخشی از سقف کلیسا هم فروريخته، كشيش به زحمت با فرار از در پشتی کلیسا جان سالم بدر برده است. او زیر لب زمزمه می کند "اینها جانی هستند" و معتقد است که این حمله نمی تواند مشخصاً متوجه مسیحیت باشد. به اعتقاد او "کسی که آدم می کشد نمی تواند مومن باشد، اسلام مذهب خشونت نیست".

نیجریه با 170 میلیون سکنه پرجمعیت ترین کشور آفریقایی است. بر اساس بررسی انجام شده توسط موسسه "برتلزمن"، نیجریه مذهبی ترین کشور جهان است: 92 در صد مردم خودشان را "عمیقا مومن" می دانند و 7 در صد می گویند که "خیلی مومن" هستند. علاوه بر این نیجریه بزرگترین کشور مسیحی/ اسلامی است. در این مورد ارقام دقیقی وجود ندارد. برای جلوگیری از درگیری، زمان آمارگیری مذهب افراد مورد سئوال قرار نمی گیرد.

حدود نیمی از جمعیت، در قسمت شمال کشور، مسلمانند. قريب 40 در صد مردم مسیحی هستند که عمدتا در جنوب نیجریه زندگی می کنند. 10 در صد هم به مذاهب سنتی افریقایی اعتقاد دارند.

خشونت میان مسیحیان و مسلمانان دلایل پیچیده ای دارد. در این میان وزن مشکلات سیاسی، اجتماعی، قومی و اقتصادی سنگین تر از اختلافات مذهبی است. چیزی به نام جنگ مذهبی، آن طور که در ظاهر امر می نماید، وجود ندارد. تونی گورتز، مسئول امور نیجریه در موسسهء امداد کاتولیکی می گوید "برخلاف آنچه که در خیلی از مطبوعات گزارش می شود، هدف حملات تروریستی بوکو حرام در درجهء اول مسلمانانی هستند که به اعتقاد آنها غرب زده اند و در درجهء دوم البته دولت. مسیحیان هم قربانی این عملیات تروریستی می شوند ولی هدف اصلی نیستند". مانند بسیاری موارد دیگر مذهب بهانه ای است برای رسیدن به هدف های دیگر. تروریست ها عملیات خود را جهاد می نامند ولی در واقع امر برای دستیابی به قدرت و منابع تقلیل یابندهء کشور مبارزه می کنند. قصد بوکو حرام از ایجاد ناآرامی این است که از طریق بی ثبات کردن کشور یک حکومت اسلامی ایجاد کند؛ حکومتی بدون نخبگان فاسد کنونی.

ساکنین شمال نیجریه که اکثراً مسلمانند، هنوز هم مسیحیانی را که سال های سال است در آنجا زندگی می کنند، به چشم بیگانه می نگرند. مسیحیان حق شرکت در انتخابات محلی را ندارند و احراز مقامات دولتی برای آنان ممنوع است. این قانون در سراسر نیجریه جاری است. در جنوب کشور هم مسلمانان از همهء حقوق شهروندی برخوردار نیستند. آدم ها فقط در منطقه خود می توانند به مقامات سیاسی برسند.

نیجریه صاحب یکی از بزرکترین  منابع نفتی جهان است. 80 در صد در آمد دولت از صدور نفت و گاز تامین می شود. منابع نفتی در قسمت مسیحی نشین در جنوب کشور قرار دارد و درآمد نفتی به جیب گروه کوچکی از نخبگان می ریزد. دوازده استان شمالی نیجریه جزو مناطق عقب افتاده این کشور هستند.

نیجریه در عین حال یکی از فاسدترین کشورهای جهان است. در فهرست فساد و رشوه خواری موسسهء "شفافیت بین المللی" این کشور در مقام 139 قرار دارد. بیش از نیمی از جمعیت کشور در فقر زندگی می کند که این رقم نسبت به 25 سال قبل دو برابر شده است. از هر چهار کودک زیر پنج سال یکی دچار فقر تغذیه است. دولت قادر به تأمین آب آشامیدنی سالم برای مردم نیست. شبکهء برق کارآمدی وجود ندارد. درآمد عظیم نفت حاصلی برای شهروندان به همراه ندارد. در این صحرای برهوت بدبختی و بی قانونی و فقر چیزی جز استیصال و افکار رادیکال امکان رشد و شکوفایی ندارد. تخم کینه و نفرت نسبت به دولتیان و نیز همسایگان پراکندن در این شرایط کار سختی نیست.

در سوکوتو، در 500 کیلومتری مادالا، محمد سعد ابوبکر سوم، رهبر مسلمانان نیجریه، در اتاق کار بزرگ اش نشسته است. پنج منشی او روی قالی چمباتمه زده اند و پرونده ها در مقابل شان پهن است. «سلطان» به مترقی بودن مشهور است چرا که بیش از یک زن ندارد. او مرد تنومندی است و، با تلفن دستی در یک دست و تسبیح در دست دیگر، روی صندلی چرمیش لمیده است و از سیاستمداران دل خوشی ندارد. او می گوید "همهء انسان ها صرفنظر از مذهب شان برابرند. چیزی که اهمیت دارد صلح و آشتی است".

محمد سعد ابوبکر سوم به مناسبت تلاش هایش در جهت آشتی مذاهب در سال 2012 کاندید جایزهء صلح نوبل بود. به اعتقاد او مسئله، جنگ بین مسیحیان و مسلمانان نیست. او، که رئیس شورای عالی مسائل مسلمانان هم هست، توجه می دهد به این که مسلمانان لیبرال هم مورد حمله بوکو حرام هستند. شاهد مثال این که آنها چندی پیش به امیر «کانو»، که مسلمان لیبرالی است، حمله کردند. خود امیر از این سوء قصد جان سالم به در برد اما دو محافظ او کشته شدند. این موضوع مسلمانان نیجریه را شوکه کرد چرا که امیر کانو رهبر معنوی مسلمانان کشور است. این موضوع هم چنین نشان داد که هیچ کس از حملات افراطیون در امان نیست.

اما معلوم نیست که واقعاً بوکو حرام مسئول حمله به کلیساها، خبرنگاران، سیاستمداران، رهبران مذهبی، مراکز پلیس و شهروندان باشد. مسئولین قتل ها و انفجارات خیلی به ندرت دستگیر می شوند. دستگیر شدگان هم کارشان به دادگاه نمی کشد. اکثراً اتفاق می افتد که زندانیان در ایستگاه های پلیس بدون دلایل روشنی می میرند یا این که از طریق حملهء یاران شان به این مراکز آزاد می شوند و یا حتی بی سر و صدا ردشان می کنند بروند. با وجود دستگیری های متعدد تا کنون یک نفر هم به جرم تروریسم محاکمه نشده است.

حکومت و نیروهای امنیتی در ظاهر خود را مصمم نشان می دهند ولی در واقع کاری از دست شان بر نمی آید. شاید هم این تاکتیک حکومتگران باشد. بوکو حرام به تعبیری نقش بز بلا گردان سیاستمداران را بازی می کند. سلطان می گوید "سیاستمداران ما فاسدند. آنها از هر امکانی استفاده می کنند تا توجه مردم را از خودشان منفک کنند. فساد و ارتشاء بزرگترین مشگل ماست".

مرسی آگبو ساعت ها پس از انفجار در کلیسا اطلاع می یابد که همسرش هم سالم است. پسر او از ناحیه سر مورد عمل جراحی قرار می گیرد اما زنده می ماند. خطر جدی از بیخ گوش خانواده رد شده است.

خرابی ها اندک اندک تعمیر می شوند، زخم ها التیام می یابند اما در مقابل ترس چه می توان کرد؟ مرسی آگبو می گوید "من ترسی ندارم" سرش را بالا می گيرد و به آسمان اشاره می کند و ادامه می دهد "خدا ما را حفظ کرد". او همچنان هر روز یکشنبه به کلیسای سنت ترزا می رود فقط روز کریسمس 2012 به کلیسا نرفت؛ چرا که آن روز مرسی آگبو زندگی دوباره اش را در ده خودش جشن گرفته بود.

نقل و ترجمه از مجلهء عفو بین الملل / آپریل و می 2013

نظر خوانندگان

محل ارسال نظر در مورد اين مطلب:

توجه: اگر عنوان اين مقاله را در جدول زير وارد نکنيد، ما نخوهيم دانست که راجع به کدام مطلب اظهار نظر کرده ايد.

کافی است تيتر را کپی کرده و در محل مربوطه وارد کنيد.

بازگشت به خانه