NewSecularism-Article-........


بازگشت به خانه \| فهرست موضوعی مقالات و نام نويسندگان
دوشنبه ها: از نگاه يک آينده نگر يادداشت های هفتگی سام قندچی	آرشيو
8 مهر 1387 ـ 29 سپتامبر 2008

حدود يک ماه پيش آقاي مهندس حشمت الله طبرزدي در يکی از نوشتارهاي خود مطلبی را پيش کشيدند بنام «درد مشترک» با اين تذکار که اگر اين«درد مشترک» مشخص شود و مردم، در يک جنبش عمومي، به دور آن متشکل شوند آنگاه قادر خواهند بود که در عرصهء مدني و سياسي جامعه ايران کار مؤثري به انجام رسانند. (1)

البته در سي ساله اخير بسياري از دست اندرکاران جنبش سياسي ايران به انحاء مختلف دربارهء «مسئلهء محوری جامعهء ايران» سخن گفته و از دل آن «چه بايد کرد» مورد نظر خود را نتيجه گرفته و سعي کرده اند تا «اتحاد» هائي نيز به دور اين نظرات شکل دهند. همچنين، همانگونه که مهندس طبرزدي هم در نوشتار خود اشاره کرده اند، حرکت های صنفي و گروهي مختلف هم سعي کرده اند بر شالودهء خواست هاي مشخص خود سازمان هائي را ايجاد کنند. اما آنچه بوسيلهء آقاي طبرزدي مطرح شده، پيش از ارائهء هرگونه راهبر، جنبهء پرسش را دارد: آيا درد مشترکي وجود دارد که در سطح ملي مطرح شود و توان متحد کردن جنبش سياسي و متشکل کردن همهء مردم را داشته باشد؟

من، بی آنکه در اينجا قصد پاسخگوئی به پرسش ايشان را داشته باشمT مي خواهم از فرصت پيش آمده استفاده کرده و اين پرسش مکمل را مطرح کنم که: ما چگونه می توانيم اين درد يا بيماري مشترک را ـ اگر وجود داشته باشد ـ تشخيص دهيم و سپس چاره و درماني براي آن پشنهاد کنيم؟

بعنوان سابقه بگويم که در گذشته و در جامعهء صنعتي اروپا دو جنبش اجتماعي چنين کوششي را کرده و موفق هم بوده اند. يکي از اين دو، «جنبش ليبرالي» و ديگري «جنبش سوسياليستي» بوده است. متأسفانه، در هر دو مورد، جامعهء ايران بيش از يک قرن از دوران شکل گيري اين جنبش ها فاصله داشته و، در نتيجه، هم «تشخيص» و هم «درمان» را از «خارج» وارد کرده است. يعنی، درست به همان گونه که دانشجويان پزشکی ما در مدارس فرنگی هم دربارهء بيماری «وبا» می آموختند، هم نحوهء تشخيص آن را ياد می گرفتند و هم دارويش را با خود می آوردند.

منظور من البته اين نيست که آنها کار بدي می کرده اند. هدفم فقط بيان اين واقعيت است که جامعهء جديد ايران، در دوران شکل گيري خود، توان مستقل تشخيص درد و تعبيهء درمان را نداشته است؛ حال آنکه، مثلاً، آمريکاي قرن هفدهم، همپاي اروپا، در جريان جنبش ليبراليسم شرکت داشته است. البته، در برابر اين واقعيت تلخ، شعار دادن مبنی بر اينکه فقط بايد تشخيص و درمان ايراني را قبول کرد هم راه حل نبوده و در اينجا خطاب من با موافقين ـ يا مخالفين ـ ناسيوناليسم عاميانه نيست. بلکه فقط هدفم ذکر يک واقعيت بود.

بنظر من، ما در دوراني زندگي مي کنيم که يک تحول جهاني بمراتب عظيم تر از شکل گيري جامعهء صنعتي در حال شکل گيري است و، اگر تخمين «کورزويل» درست باشد، در جامعهء بشری تا سال 2045 اساساٌ «نقطهء انفصالي» ويژه ای شکل خواهد گرفت که انسان هائي که از آن نقطه عبور نکنند نظير ميمون هائي خواهند بود که در زمان ابزار سازي هموسپين ها در جا زدند و به «انسان» تکامل نيافتند. (2) و اين موضوع شکل بحث ما را بکلی تغيير می دهد.

اجازه دهيد که در اين مورد مثالي بزنم. فرض کنيم شما در زندان هستيد و در همهء دنيا و ايران بيماري وبا شايع شده است. در اين ميان شما ممکن است فکر کنيد که چارهء دچار نشدن به اين بيماری آن است که راهی برای رهائی از زندان بيابيد. اما اين فکر بيهوده است و در واقع فرقي نمي کند که در زندان باشيد يا نباشيد. تا وقتي بيماري وبا درست تشخيص داده نشده و چاره و درمان آن مشخص نشده باشد، آدميان ـ چه در زندان و چه در بيرون از آن ـ تلف خواهند شد.

«درد مشترک» هم همين ماهيت را دارد و، در نتيجه، فرقی نمی کند که ما در پشت فيلتر جمهوري اسلامي يا در زندان های آن با اين درد برخورد مي کنيم و يا از بيرون از مرزهای کشور به جستجوی آن بر می آئيم تا تشخيص اش دهيم و درمان اش کنيم. در عصر گلوباليسمی که ما در آن به سر مي بريم، آنهائي که در ايران هستند، حتي در پشت ديوار فيلترينگ اينترنت، همانگونه مستقيم در اين کار تشخيص بيماري و يافتن درمان براي آن فعاليت می کنند که ديگران در نقاط ديگر جهان. بدينسان، می توان گفت که ديگر مثل گذشته، تشخيص و درمان داخلی و خارجی، يا وارداتی و صادراتی معنا ندارد و کار آنها که در داخل هستند تنها وارد کردن دانش و تشحيص و درمان نيست. آنها هم همزان و بصورتی مشابه مشغول کاری هستند که در خارج «نيز» جريان دارد.

نکتهء ديگری که سال هاست روشنفکران ما در داخل ايران به آن آگاهي يافته اند آن است که «ايسم» هائی همچون ليبراليسم و يا سوسياليسم ديگر راه گشا نيستند، چه در ايران و چه در هر نقطهء ديگر جهان. و غير از اين دو راه حل ـ که مي شود واردشان کرد ـ در مورد همهء راه حل هاي تازه اي که در حال طرح شکل گرفتن اند، يک نفر در داخل ايران و حتي در داخل زندان همانقدر در شکل گيري آن (در راستای دانش تشخيص دردهاي بشريت) شراکت دارد که کسي در يک کشور غربي.

من البته نمي خواهم تفاوت هاي ناشی از امکانات گوناگون در نقاط مختلف جهان را بي اهميت جلوه دهم، بلکه هدفم آن است که بگويم امروزه، چه در تشخيص بيماري و چه در يافتن دارو براي آن، ديگر ايران و خارج از ايران تفاوتی ندارند و گلوباليسم آن تفاوت های زمانی و مکاني قرن نوزدهمی را هم از ميان برداشته است.

روشن تر بگويم. «درد مشترک» هم ديگر خاص ما نمی تواند باشد و جستجو براي آن هم يک جستجوي گلوبال است. ما بايد در کوششی گلوبال شرکت داشته باشيم که در تمدن کنونی بشر، در راستای پاسخ گوئي به معضلات عدالت اجتماعي و جهان بيني، در حال شکل گيري است. تفاوت ها ديگر اساسی نيستند. ما ممکن است به زبان های مختلفی تکلم کنيم اما بيماري قلبي در همه جا همان بيماري قلبي است و جراحي قلب هم همان جراحي قلب است.

پس من خواستار يافتن آن «درد مشترک» ام که جنبهء گلوبال دارد و تشخيص و درمان اش هم گلوبال است. در اين مورد در سال 1989 نوشتار مفصلي تحت عنوان «يک ديدگاه آينده نگر» را به زبان انگليسی (برای اينکه خطاب وسيع تری داشته باشد) منتشر کردم کو در سال 2005 هم آن را به فارسي برگردانده و رسالات ديگری، مرتبط با آن، را نيز ضميمه کردم. (3)

اصل بحث در اين نوشتارها آن است که، با بوجود آمدن ابزار هوشمند، تمدن جديدي در حال شکل گيري است که همهء مؤلفه هاي جوامع بشري را از اساس متحول کرده و مي کند. (4) در نتيجه، ثروت در جوامع بشري معنای نويني پيدا کرده (5) و عدالت اجتماعي نيز به شکلي اساساً متفاوت از همه جوامع بشری، مطرح است. (6)

نه تنها موضوع عدالت که موضوع جهان بيني نيز از اساس دگرگون شده و ديگر بحث هائی همچون فلسفه يا مذهب، ماترياليسم يا ايده آليسم بحث هائي بکلی بي معنا شده اند. (7) به عبارت ديگر همانگونه که مرکزيت بشر در کار توليد اجتماعی از بين ميرود در انديشه نيز ديدگاه هاي «فرا انسان مرکزي» مطرح مي شوند که نه تنها نظرات مذهبي و فلسفي قرن ها پيش را به چالش مي کشند بلکه مکاتب فلسفي و سيستم هاي دنياي مدرن قرون نوزدهم و بيستم را نيز کهنه می نمايند. (8)

در نتيجه، ما در وضعيتي نيستيم که فقط عده اي از يک مذهب معين يا يک فلسفهء معين بريده و بعنوان ناجي برای بيرون امدن از وضعيت کنوني تلاش مي کنند بلکه در وضعيتي قرار گرفته ايم که گوئي همهء جهان را بايد، همچون ژنو کالوين، «شهر مرتدان» ناميد. (9)

اکنون، روز بروز از اهميت دولت هاي ملي کاسته می شود بطوری که، مثلاً، ممکن است اهميت رئيس جمهور اطريش براي اقتصاد و سياست آن کشور کمتر از اهميت دبيرکل سازمان ملل يا رئيس پارلمان اتحاديه اروپا باشد. در نتيجه، اگرچه احساساتی ملي، نظير عشق به خانواده، کماکان در دنيا جاي خود را دارند، اما دولت هاي ملي ـ که اساس ناسيوناليسم قرن نوزدهم و بيستم را تشکيل می دادند ـ بيشتر و بيشتر اهميت سياسي و اقتصادي خود را از دست مي دهند. نتيجهء اين تحول هم، برعکس تخيلات اتوپيست هاي قرون هجدهم و نوزدهم که فکر مي کردند دولت جهاني شکل مي گيرد، به چنين چيزی نيانجاميده و در دنياي گلوبال کنوني اهميت کل نهاد «دولت» کمتر و کمتر شده و جای خود را به سازمان هاي گلوبال در عرصه هاي علمي، حقوق بشري، اقتصادي، و غيره می دهد. نمونهء افزايش اهميت سازمان ملل بعنوان يک تشکيلات جهاني نمونهء کوچکي از اين تحول عظيم در جامعه بشري است . (10)

در درون جوامع نيز قانون گذاري با «رأي مستقيم» اهميت بيشتر و بيشتری پيدا خواهد کرد. وقتي مثلاً صاحبان قهوه خانه ها در تهران يا صاحبان کلوپ ها در واشنگتن مي خواهند که سيگار کشيدن در قهوه خانه و کلوپ آزاد باشد تا در آمدشان را بشکل کنوني حفظ کنند و اکثريت مردمي هم که به سرطان زائي دود دست دوم سيگار آگاه هستند خواستار تغيير وضع موجود هستند، و مجلس کشور و دولت هم آنقدر کارهاي ديگر دارند که کارکردشان به نگهداشتن همان سيستم هاي کهنهء قانونگذاري و اجرا و قضاوت قوانين بسنده می شود، شکل هاي جديد ادارهء جامعه، نظير قانون گذاري با رأي مستقيم مردم، ظهور می کنند. اين شکل، مثلاً، در سطح محلي کاليفرنيا بکار رفته و پيروز هم شده است و روش هائی از اين نوع امروزه به نقاط ديگر آمريکا نيز سرايت کرده و در کشورهاي ديگر دنيا نيز مطرح مي شوند. اين روش ها از اساس با دموکراسي گذشته که بر مبناي انتخاب نمايندگان و انجام قانون گذاري بوسيلهء آنان عمل می کرد تفاوت دارد. (11)

اگر همي اکنون در ايران قانون گذاري با رأي مستقيم امکان رشد پيدا کند و با امضاي 3 درصد جمعيت بشود لوايحي را مستقيماً به رأي گذاشت، ارزش حاصل کار از هزار مجلس بيشتر خواهد بود. حتي اگر در ابتدا فقط دربارهء موضوعات کلی اجتماعي، نظير اجازه دادن يا اجازه ندادن به استعمال دخانيات در داخل رستوران ها، بشود تصميم گيری کرد گامی بلند به پيش محسوب خواهد شد. اغلب علت خواستاری تجديد نظر در قانون اساسی حکومت اسلامی را سکولاريست نبودن آن می دانند. اما، علاوه بر اين واقعيت مهم، ضرورت تجديد نظر در اين قانون آن است که آن را از روی مدل های قرن نوزدهمی جمهوري هاي پارلماني ساخته اند و مجلس شوراي اسلامي آن هم، با همه ويژگي هاي منحصر بفردش، باز هم يک مجلس «نمايندگان» است. (12)

البته بايد مراقب و هوشيار باشيم که در نفي آنچه ارثيهء قرون نوزدهم و بيستم است يکباره به گذشته ماقبل مدرن در غلطيم. (13) همهء ما از تجربهء انقلاب 1357 آگاه هستيم و مسلماً درک چون و چرائی آن هم برای ما و هم برای مردم جهان دارای اهميت است (14)، ولي بايد مراقب باشيم که ديگر بيش از اندازه به مسائل تاريخ گذشته و آن انقلاب فکر نکرده و به جاي آن با وسواس تمام درباره آينده بيانديشيم .(15)

نيز بايد آرزو کنيم که در دوران حساسي که بشريت آينده مي تواند به دستاوردهاي عظيمي دست يابد که آنچنان موجب فراواني غذا، پوشاک، و مسکن شوند که اين چيزها ارزش هوا هوا را پيدا کنند، همهء بشريت بتواند به آنها دستيابي داشته باشد، نه اينکه به وضعيت بدتري سقوط کنيم که همان هواي موجود را هم مسموم کرده و يا با يک جنگ گسترده کل بشريت را به نابودي بکشيم. (16)

در پرتو آنچه نوشتم، ميتوانم درک خود را از درد مشترک و راه درمان آن به اين شکل خلاصه کنم:

1. مخالفت با ديدگاه عاميانهء مرکز بيني پول و منفعت

2. پشتيباني از جنبشي بسوي منفعت روشن بينانه، براي فرد، موسسه، و يا دولت ها.

3 - پرورش عدالت اجتماعي در اقصا نقاط جهان، از طريق ارائهء يک سکتور جامع خدمات اجتماعي در درون اقتصاد جهاني، تا اهداف دور فعاليت هاي خلاق بشر را ـ در مراحل پيش از عملی شدن اقتصادي آنها مورد حمايت قرار دهد. بنيان چنين سکتوري بر مبناي يک صندوق عمومي بين المللي با سرمايه گذاري در توليد بسيار پيشرفته فراهم می شود ـ با هدف تغيير فرهنگ عمومي «کار- مرکزي» ی جامعهء صنعتي، و نيز تشويق فعاليت هاي آزاد خلاق. (17)

4. برابر کردن دستمزدهای محلی با استانداردهای جهانی (18)

5. گسترش طرح قانون گزاری با رأی مستقيم در همهء جهان بعنوان اقدام مرکزی برای تعميم دموکراسی مشارکتی. بنظر من، اين طرح را از هم اکنون می توان در جريان فعاليت های جنبش مدنی دنبال کرد و نوع رآی گيری مستقيم در مورد انتخاب رئيس جمهور را به روندهای مختلف قانونگزاری تعميم داد. (19)

6. ترويج گلوباليسم و مقابله با ناسيوناليسم سياسی قرن نوزدهمی.

7. کمک به شکل گيري سيستم سياسي گلوبال بر بنيان توليد فراصنعتي.

8. ترويج شکل گيري ساختارهاي نوين مقننه، قضائيه، و مجريه در سطح جهاني، که براي آزادي هاي فردي، عدالت اجتماعي، ترقي، خلع سلاح، و صلح فعاليت کنند. پيشنهاد براي ايجاد يک قانون اساسي گلوبال با هدف حذف قدرت سياسي دولت هاي ملي، با حمايت از شکل گيری اتحادهای بزرگ فرا ملي .

9. اصرار بر دموکراتيزه کردن تمام نهادهاي بشري، جهت پيگرد شاد زيستي فردي.

10. کوشش براي دستيابي به همزماني خودگردان autonomous synchronicity، بمثابه ايده آل روابط انساني بين افراد و نهادها.

11. در راستای خلق تنها ضامن واقعی بقاي صلح: مخالفت با هر شکل استبداد، جنگ، بي عدالتي، و خشونت، و کمک به فائق آمدن بر غريزهء ناخود آگاه «فرار يا جنگ» که در طي تکامل انسان، در مغز ما برنامه ريزی شده است.

12. پشتيباني از ترقي تکنولوژي هاي جديد، نظير تکنولوژي فضائي، بيوتکنولوژي، رباط سازي، ارتباطات، هوش مصنوعي، ننوتکنولوژي، و غيره.

13. پيش قراولي برنامه هاي تحقيقاتي در بارهء بغرنجي هاي عدالت اجتماعي، آيندهء نهادهاي مختلف بشري، و معضلات گوناگون سياسي و معنوي.

14. مخالفت با همهء تبليغات جنبش خرافات زدهء موسوم به «عصر جديد»، که باز گشت به عصر تاريک انديشي را ترويج مي کند.

15. تشويق به احراز درک تازه ای از جهان و طرفداري از جسارت نشان دادن در راستای به چالش کشيدن اعتقادات فلسفي و مذهبي عاميانه دربارهء مبدأ و سرنوشت بشريت و جهان.

16. ترويج پيدايش تشکلات و نشريات گوناگون براي بحث دربارهء موضوعات گلوبال.

2. در اين باره مفصل در مصاحبه اي توضيح داده ام:

محل اظهار نظر شما:

شما با اين آدرس ها می توانيد با ما تماس گرفته

و اظهار نظرها و مطالب خود را ارسال داريد:

admin@newsecularism.com

newsecularism@gmail.com

بازگشت به خانه