بازگشت به خانه  |   فهرست موضوعی مقالات و نام نويسندگان

اسفند   1387 ـ   مارچ  2009

پيوند به فهرست مطلب کتاب

بخش نخست فصل هشتم کتاب «ترک های امروز»

آنکارا حکومت می کند

نوشتۀ «آندرو مانگو»

ترجمهء اختصاصی برای سکولاريسم نو 

     يک شعر ميهنی، که دانش آموزان مدارس ترکيه آن را از حفظ می کنند، چنين آغاز می شود: «آنکارا، آنکارا، ای آنکارای زيبا! همهء قربانيان پيش آمدها به تو روی می کنند». البته حق اين است که شعر مزبور اينگونه ادامه می يافت که «همهء جويندگان فرصت هم به تو رو می کنند»؛ چرا که آنکارا، پايتخت ترکيه حکم يک اتاق انتظار را دارد.

     در ترکيه نام آنکارا و مفهوم دولت يکی شمرده می شود. جمهوری ترکیه به عنوان يک دولت متمرکز بوجود آمد و شروع برگزاری انتخابات آزاد در سال 1957 نيز اين ويژگی را از آن سلب نکرد. همهء تصميمات مهم در پايتختی گرفته می شود که محل استقرار پارلمان و دولت و سرفرماندهی ستاد عمومی نيروهای مسلح ترکيه است. البته درست است که در طی زمان روندی از احالهء قدرت به دولت های محلی درجريان بوده است، اما آنکارا همچنان کيسهء پول را در دست خود نگاهداشته است. بازرگانان برای معامله با دولت، رفع مشکلات خود، و جلب موافقت دولت با کارهاشان به پايتخت می روند. گرفتاران برای ديدن نمايندگان مجلس و يا ملاقات با سياستمداران و کارمندان عاليرتبه دولت نيز به اين شهر روی می آورند. در سال 2003 تخمين زده شد که معمولاً روزانه ده هزار نفر برای کارهائی که به دولت مربوط می شود به آنکار می روند. سفارت خانه های خارجی هم مجموعهء دیپلماتيک بزرگی را در مرکز زندگی اجتماعی پايتخت ترکيه اشغال کردند.

     مشغلهء اصلی آنکارا سياست است ـ سياست های مربوط به دولت و دستگاه وسيع ديوانسالاری آن. رسانه های ملی ترکيه هم که، به استثنای سازمان سخن پراکنی عمومی چند کانالهء کشور به نام «تی آر تی»، اغلب در استانبول مستقرند همگی به خاطر داشتن اشراف بر حوادث سياسی و ديپلماتيک دفاتر پوسيعی در آنکارا دارند. اغلب شرکت های تجاری نيز که دفاتر اصلی خود را در استانبول دارند در پايتخت ترکيه شعبات بزرگی تاسيس کرده اند و می کنند. در عين حال، در سال های اخير آنکارا به دليل ديگری اهميت مرکزيت خود را دو چندان کرده است؛ دليلی که آن هم به دولت مربوط می شود: اکنون پايتخت ترکيه چندين مرکز اصلی و مهم آموزش عالی را در خود جای داده است.

     در سال های 2000 و 2001 شش دانشگاه آنکارا ـ که از چهار نهاد عمومی و دو نهاد خصوصی تشکيل می شدند ـ متکفل پرداخت هزينهء تحصيلی 14 هزار دانشجو بودند که نه درصد هزينه تحصيلی کل کشور می شد. اين دانشگاه ها دارای شانزده هزار معلم بودند که 23 درصد کل استادان دانشگاه های ترکيه را در بر می گرفت. اين نسبت بالای تعداد معلمين به شاگردان به خوبی نشانگر کيفيت بالاتر از عادی نهادهای آموزش عالی در پايتخت محسوب می شوند. اين نهادها مهم ترين دانشگاه های انگليسی زبان سراسر کشور محسوب می شوند که «دانشگاه فنی خاورميانه» در بخش عمومی، و  «دانشگاه بيل کنت» در بخش خصوصی، از جملهء آن ها بشمار می روند. بيمارستان های دانشگاهی، که هستهء مرکزی دانشگاه «هاتجه تپه» و بيمارستان دانشگاه پزشکی ارتش، موسوم به «گولهان»، از جمله پيشرفته ترين و مجهزترين نهادهای پزشکی ترکيه محسوب می شوند. استادان دانشگاهی نيز، که بسياری از آن ها به عنوان مشاوران دولت در بين دانشگاه ها و مراکز خدمات فنی دولتی (همچون سازمان برنامه و مرکز آمار دولتی ترکيه) تردد می کنند، عنصر مهمی در زندگی اجتماعی و روشنفکری پايتخت محسوب می شوند. شاگردان دانشگاه ها حاملين فرهنگ جوان کشور به مناطق مختلفی از شهرند که دارای پاتوق های مختلفی هستند همچون کافه ها و کتابفروشی های محلهء «کيزيلی» در منطقهء «ينی شهير» (که در ترکی به معنی «شهر جديد» است و اولين منطقه ای بوده است که پس از اعلام جمهوريت ساختمان آن آغاز شد) و يا کافه ها، شيرينی فروشی ها و رستوران های ساخته شده در دامنه «کاواخودر»، که در زير قصر رياست جمهوری «چانکايا» قرار دارد.

     آتاتورک به آنکارا همچون ويترين ترکيه نگاه می کرد. اما هنگامی که در 1938 چشم از جهان فرو می بست اين ويترين هنوز بسيار کوچک و سخت خالی بود. در 1940 اولين آمارگيری پس از مرگ آتاتورک نشان داد که جمعيت آنکارا حدود 188 هزار نفر است. شهرساز آلمانی «هرمان يان سن»، که آتاتورک او را در سال 1928 برای تهيهء نقشه پايتخت برگزيد، فرض را بر اين گذاشته بود که جمعيت آنکارا طی پنجاه سال آينده به 300 هزار نفر خواهد رسيد؛ حال آن که در سال 1980 جمعيت پايتخت به بالغ بر دو ميليون و دويست هزار نفر رسيده بود. آنکارا، در سال 2000، با 3 ميليون و دويست هزار جمعيت، دومين شهر ترکيه محسوب می شد. با اين همه، رشد 1/2  در صدی  اين جمعيت، در بين سال های 1990 تا 2000، در مقياس رشد شهرهای ترکيه، چندان چشم گير نيست. يکی از دلايل اصلی اين امر آنست که آنکارا، به خاطر تمرکز خدمات دولتی در آن، کمتر از شهرهايي چون استانبول، ازمير، و يا بورسا، می تواند امکانات شغلی و اقتصادی فراوانی را عرضه بدارد.

     اگرچه نقشه های «يان سن» برای آنکارا به سرعت به وسيلهء بساز و بفروش ها  و به ضرر پارک ها و باغ های شهر ناديده گرفته شد، هنوز آنکارا نسبت به ديگر شهرهای ترکيه بيشترين فضای سبز را داراست. باغ مشهور به «باغ سفارت» در دامنه های تپه «چانکايا» تنفسگاه مهمی برای شهر محسوب می شود. اما به خصوص در سال های اخير شورای شهر آنکار کوشيده است تا در اطراف مجموعه های ساختمانی و آسمانخراش های مربوط به دفاتر بازرگانی، که منظرهء اصلی شهر را بوجود می آورند، دست به ايجاد پارک ها و باغ ها متعددی بزند.

نقشهء تهيه شده به وسيلهء «يان سن» به دو لحاظ بر نحوهء توسعهء شهر آنکارا اثر داشته است. نخست اين که بلوار بزرگ آتاتورک، که از ميدان «اولوس» در دامنهء قلعهء قديمی شهر آغاز شده و در پای تپهء چانکايا در جنوب به پايان می رسد، همچنان محور اصلی شهر باقی مانده است. يک محور شرقی غربی نيز از نقشهء «يان سن» به جا مانده که همچنان بر نحوهء توسعهء شهر اثر تعيين کننده داشته است. اين محور از حومه های غربی شهر، در امتداد جاده ای که به سوی «اسکی شهير» می رود، به جانب شرق کشيده شده و جذب کننده خانه های بزرگ طبقه متوسط بوده است. جاده ای که به اين حومه ها ختم می شود در دو طرف خود دارای ساختمان های عظيم و جديد دولتی است که مکمل مجموعهء وزارتخانه هايي هستند که «جانسن» آن را در «شهر جديد» در پای تپه «چانکايا» طرح ريزی کرده بود. اين مجموعه که در زمان حيات آتاتورک به وسيلهء معمار اتريشی، «کلمنس هولتز مايستر» طراحی شده بود در دوران عصمت اينونو تکميل شد. اين معمار در عين حال، سازندهء قصر رياست جمهوری چانکايا نيز محسوب می شود. اين مجموعه دارای سبک بسيار آشکار آلمانی است و در صحنهء شهری آنکارا ويژگی های خاص خود را دارد. در واقع، در دوران فعاليت مدرسهء «باهاس» در آلمان، اين کشور مرکز نوآوری های معماری و شهرسازی محسوب می شد و آتاتورک هم عاشق هر چيز مدرنی بود. ساختمان جديد پارلمان، که در فاصلهء اندکی بر روی تپهء کوتاهی در نزديکی وزارت خانه ها و آرامگاه آتاتورک ساخته شده، يکی ديگر از نمونه های سبک نمونهء آلمانی در ترکيه محسوب می شود.

زندگی و عادات ترک ها در اين وزارتخانه های ساخته شده به سبک آلمانی بخوبی جا افتاده است. ساختمان ها شامل کريدورهای بلند و پهنی هستند که در طولشان نيمکت هايي برای مراجعين گذاشته شده است. اتاق های انتظار منشی های خصوصی وزرا و کارمندان عاليرتبه دولتی همه از طريق قسمت رياست دفتر وزارتخانه قابل دسترسی اند. در اين دفاتر مراجعينی که رخصت پيدا می کنند به انتظار نشسته و تا ديدار از شخصيتی که برای ملاقاتش به آنجا آمده اند با چای پذيرايي می شوند. اتاق های داخلی دارای مبل های چرمی، و اغلب به سبک فرانسوی، هستند که ملاقات کنندگان هنگام طرح مسايلشان بر روی آن ها نشسته و همچنان با چای پذيرايي می شوند.

     «يان سن» برای کارکنان اصلی وزارتخانه ها مناطق مسکونی ويلايي گوناگونی را در نظر گرفته بود که بوسيلهء خيابان های باريک به خيابان اصلی متصل می شدند. اما رفته رفته که مجموعه های آپارتمانی و اداری جايگزين ويلاها شدند اين خيابان های باريک دچار ترافيک شديدی شدند؛ به طوری که اکنون در برخی از آنها فقط ورود عابرين پياده مجاز است. اما گرفتاری اصلی ترافيک شهر گذشتن از چهارراه های قرار گرفته در محور شمالی جنوبی بولوار آتاتورک است که اتومبيل های مقامات دولتی مرتباً همراه با اسکورت خود در حال رفت و آمدند و همين موجب شده که بلوار مزبور را خيابان دولت هم بنامند. هنگامی که «احمد نجدت سزر» در سال 2000 به رياست جمهوری رسيد به اين خاطر که اسکورت خود را کنار گذاشته و از رانندهء خود خواسته بود که در سر چهار راه ها هنگام روبرو شدن با چراغ های قرمز متوقف شود بر محبوبيت خود افزود. در سال های اخير ساختن گذرگاه های زيرزمينی و پل عابر عبور پياده نيز از تراکم ترافيک کاسته است بی آن که به کلی اين مشکل را حل کرده باشد.

     در دههء 1990، با ساخته شدن خطوط آهن سبک و مترو، که هر دو از شرق به غرب شهر حرکت کرده و در ميدان «کيزيلی» به هم می رسند، مقدار زيادی از بار خيابان ها کم شده است و، در نتيجه، اکنون حرکت کردن در آنکارا، چه با اتومبيل و چه با استفاده از پياده روهای وسيع بلوار، از استانبول راحتر شده است. اهالی آنکارا معتقدند که شهرشان از استانبول، که رقيب آنکارا و پايتخت قديمی کشور محسوب می شود، آرام تر و متمدن تر هم هست. با اين همه، آنکارا به اندازهء استانبول چشمگير و هيجان انگيز نيست و اغلب سياستمداران، کارمندان عاليرتبه دولت، و استادان دانشگاه در دوران بازنشستگی خود تحمل ناملايمات استانبول را بر زندگی در آنکارا ترجيح می دهند.

آنکارا دارای يک مزيت ديگر هم هست؛ و آن اين که ـ به عنوان مرکز ارتباطات کشور و به خاطر وجود يک جاده کمربندی جديد ـ امکان دسترسی ساکنانش را به مناطق بيرون شهر همچون پيست های اسکی در زمستان و جنگل های بولو برای پيک نيک های تابستان و نيز رسيدن به سواحل درياهای «آژه آن» و «مديترانه» برای تعطيلات طولانی فراهم ساخته است.

ادامه دارد

https://newsecul.ipower.com/

بازگشت به خانه