«بهار عربی» یا «کابوس زمستانی» واشنگتن

بازگشت به خانه پيوند به نظر خوانندگان آرشيو مقالات آرشيو صفحات اول جستجو

دوشنبه 17 تير ماه 1392 ـ 8 ماه جولای 2013

اقدام سریع نظامیان مصر در بازداشت محمد مرسی و دیگر رهبران سازمان اخوان ‌المسلمین در سوم ژوییه یک عقب‌نشینی جدی برای استراتژی «بهار عربی»ی واشنگتن است که کوشید تا، با استفاده از اسلام سیاسی، چین و سرتاسر روسیه و همین‌طور کشورهای از نظر انرژی غنی خاورمیانه را به ‌هم بریزد. مرسی به تقاضای وزیر دفاع برای کناره‌گیری و جلوگیری از خون‌ریزی پاسخ منفی داد. او گفت که از «کرامت مشروع» خویش دفاع می کند و از ارتش خواست که اولتیماتوم خود را لغو کند. وقتی آیندگان این دوره از تاریخ را بررسی خواهند کرد ممکن است ببينند که این «نقطه عطفی» در عمر امریکا به عنوان تنها ابرقدرت جهانی باشد.

یک سال پس از این که سازمان پنهان‌کار اخوان‌المسلمین قدرت گرفت و نامزد خود محمد مرسی را به عنوان رییس‌جمهور معرفی کرد و پارلمان را در کنترل خویش گرفت، ارتش، با توجه به حضور میلیون‌ها معترض خیابانی به کوشش مرسی برای تحمیل قانون شریعت و بی‌توجهی به وضعیت اقتصادی درحال سقوط، مداخله کرد. رهبری کودتا با وزیر دفاع و فرمانده‌ ارتش، ژنرال عبدالفاتح السیسی، بود. جالب این که تنها یک سال پیش السیسی به عنوان یک ژنرال جوان و به ‌شدت مذهبی از سوی مرسی به این مقام رسیده بود. او هم‌نین در امریکا آموزش دیده و از سوی رهبران واشنگتن و پنتاگون هم مورد احترام بود. این که او اکنون این کودتا را رهبری می‌کند نشان ‌دهنده‌ی عمق رد اخوان المسلمین در مصر است. السیسی در شب چهارشنبه سوم ژوییه اعلام کرد که رییس دادگاه عالی، به عنوان رییس‌ جمهور موقت و مسئول تشکیل یک دولت تکنوکرات، کشور را تا انجام انتخابات زود هنگام ریاست جمهوری و مجلس اداره خواهد کرد. در کنار او رهبران مسیحی، سکولار و مسلمان هم حضور داشتند. السیسی گفت که همه‌ء کوشش‌های ارتش برای ‌برقراری گفت‌وگوی ملی و آشتی ملی از سوی همه‌ء جناح‌ها حمایت شد ولی رییس‌جمهور مرسی و اخوان المسلمین این کوشش‌ها را رد کردند.

احتمالاً عمده ترین وجه بسیج توده‌ای معترضین در هفته های اخیر، که سرانجام به تصمیم ارتش برای مداخله و گرفتن کنترل منجر شد، خصلت صریح ضد واشنگتنی معترضان خیابانی بود. تظاهر کنندگان پلاکاردهائی علیه اوباما و سفیرامریکا، آن پاترسون که به ‌شدت پشتیبان اخوان المسلمین است، حمل می‌کردند. سفیر امریکا در قاهره، آن پاترسون، هدف ویژه‌ی تظاهرکنندگان بود. پاترسون در 18ژوئن 2013 علیه تظاهرات مخالف مرسی سخن گفته بود. او به مصری‌ها گفت «بعضی‌ها می‌گویند که عمل خیابانی نتیجه‌ای بهتر از انتخابات خواهد داشت. صادقانه می‌گویم دولت من و من شدیداً نسبت به این ادعا مشکوکیم». دیپلمات امریکایی سپس، در مصاحبه‌ای صریح‌تر با الاهرام آنلاین در ماه مه 2013، رسماً از انتقاد از مرسی طفره رفت و گفت «واقعیت این است که آن‌ها در یک انتخابات مشروع شرکت کرده و برنده شده‌اند. البته که همیشه کارکردن با یک دولت تازه چالش‌برانگیز است ولی در سطح نهادهای دولتی ما داریم با همان ارتش و همان دولت کار می‌کنیم و همان روابط از قدیم ایجاد شده‌مان را حفظ کرده‌ایم». (1)

مداخله‌ء ارتش هم‌چنین، برخلاف مداخله‌ی مستقیم اوباما و رییس کل ارتش او، ژنرال مارتین دمپسی، صورت گرفت. اوباما با مرسی، و رییس کل ارتش هم با ژنرال «صدقی صبحی» تلفنی صحبت کردند و امیدوار بودند که بتوانند بحرانی را که بین رژیم و ارتش و نهضت اعتراضی پیش آمده بود تخفیف بدهند. اکنون اوباما به کسی می‌ماند که معترضان تخم مرغ به صورت‌اش پرتاب کرده باشند.(2)

نکته‌ء مهم دیگر این که پادشاه عربستان عبدالله و رهبران محافظه‌کار امارات متحده‌ی عربی ـ به استثنائ حاکم شدیداً طرفدار اخوان المسلمین در قطر ـ از مداخله‌ی ارتش در مصر استقبال کرده‌اند. خبرگزاری دولتی عربستان سعودی در پیامی از پادشاه عربستان گزارش کرد «به نام مردم عربستان سعودی و از طرف خودم رهبری شما را دراین شرایط بحرانی تاریخ مصر تبریک می‌گویم. دعا می‌کنیم خدا به شما در انجام وظایفی که به گردن گرفته‌اید و برای رسیدن ملت برادرمان مصر به آن چه که آرزوی آن‌هاست، کمک کند». (3)

یک بلاگ خبری در اسراییل، که به ارتش و مقامات امنیتی اسرائیل نزدیک است، می‌گوید که ارتش مصر با حمایت ضمنی عربستان سعودی و دیگر رهبران محافظه‌کار کشورهای حاشیه‌ی خلیج [فارس] مداخله کرده است. بر اساس این گزارش‌ها اگر دولت اوباما کمک سالانه‌ء 1.3 میلیارددلاری به ارتش مصر را قطع کند، عربستان سعودی و امارت متحده‌ی عربی کمبود بودجه را جبران خواهند کرد. هم‌چنین گزارش شده است که عربستان سعودی، امارات متحده، و دیگر کشورهای منطقه مثل بحرین و کویت «بلافاصله تزریق منابع مالی هنگفت در اقتصاد مصر را در پیش خواهند گرفت. توده‌های مصری خواهند دید در اقتصادی که به‌ طور موثری مدیریت شود، آن‌ها از حداقل امکانات برخوردارند و دیگر لازم نیست مثل دوره‌ء رهبری اخوان المسلمین گرسنگی بکشند. بر اساس اطلاعات ما، عربستان سعودی و امارات متحده متعهد شده‌اند همان مبلغی را که قطر به دولت اخوان المسلمین در یک سال گذشته پرداخت کرد ـ یعنی 13 میلیارد دلار ـ به قاهره بپردازند».(4)

آیا این کمک‌های مالی پرداخت می‌شود یا نه قطعی نيست ولی مداخله‌ء ارتش در مصر امواج توفانی در سرتاسر دنیای اسلام ایجاد کرده است. یک هفته پیش، هم‌گام با شدت گرفتن اعتراض‌های عمومی در مصر، پادشاه ِ شدیداً طرفدار اخوان المسلمین ِ قطر، شیخ حامد آل ثانی، در یک اقدام حیرت‌آور کنار رفت و فرزند 33 ساله‌اش پادشاه شد که گفته می‌شود آدم معتدلی است. پادشاه تازه هم بلافاصله نخست وزیر شدیداً طرفدار اخوان المسلمین شیخ حامد بن جسیم را برکنار کرد. قطر به مصر در زمان مرسی و اخوان المسلمین هشت میلیارد دلار پرداخت و رهبر معنوی اخوان المسلمین، یوسف القرضاوی، اکنون چندین دهه است که در دوحه زندگی می‌کند و از آن به عنوان پایگاهی برای سخن‌ورزی‌های به‌شدت مناقشه ‌برانگیز استفاده می‌کند. کانال خبری الجزیره که به دولت قطر تعلق دارد نظر به این که از صورت یک منبع خبری مستقل خارج شده و به خاطر مواضع شدیداً هواخواهانه‌اش ازاخوان المسلمین مورد انتقاد قرار گرفته است.(5) جالب این که یکی از نخستن کارهای ارتش مصر بستن استودیوی الجزیره در قاهره بود.

شکست اخوان المسلمین در مصر برای ترکیه و نخست‌ وزیرش طیب اردوغان، که طرفدار اخوان المسلمین است، شوک بزرگی است. اعتراضات توده‌ای در ترکیه از سوی اردوغان و پلیس، با استفاده از گاز اشک آور و با استفاده از آب پرفشار، شدیداً سرکوب شد. اردوغان اجازه داد تا از ترکیه به عنوان پایگاهی برای اعزام جنگجویان اجاره‌ای که عمدتاً با منابع قطر تأمین مالی می‌شوند به سوریه برای سرنگونی دولت بشار اسد و جایگزینی‌اش با یک دولت اخوان المسلمینی استفاده شود. مرسی اندکی پیش از سقوط خواستار جهاد برای سرنگونی بشار اسد در سوریه شده بود.

سوال اساسی این است که واکنش اوباما به شکست «بهار عربی»ی واشنگتن چه خواهد بود؟ بهار عربی دیروز به صورت کابوس زمستانی سیبری برای واشنگتن درآمده است.

[1] John Hudson, Knives Come Out for US Ambassador to Egypt Anne Patterson, Foreign Policy, July 3, 2013, accessed in thecable.foreignpolicy.com /03/knives_come_out_for_us_ambassador_to_egypt_anne_patterson

[2] DebkaFile, Army deposes Morsi. In TV statement, army chief names judge provisional president. Tahrir Sq. jubilant, DEBKAfile Special Report July 3, 2013. Accessed in www.debka.com

[3] Reuters, Saudi king congratulates new Egyptian head of state, July 4, 2013, accessed in ca.news.yahoo.com

[4] DebkaFile, Saudis, Gulf emirates actively aided Egypt’s military coup settling score for Mubarak ouster, DEBKAfile Exclusive Report July 4, 2013 www.debka.com

[5] Simeon Kerr, Fall of Egypt’s Mohamed Morsi is blow to Qatari leadership, Financial Times, July 3, 2013, accessed in www.ft.com

توجه: اگر عنوان اين مقاله را در جدول زير وارد نکنيد، ما نخوهيم دانست که راجع به کدام مطلب اظهار نظر کرده ايد.

کافی است تيتر را کپی کرده و در محل مربوطه وارد کنيد.