رضا تقی زاده: آیا روسیه مانع معامله مستقیم ایران و آمریکاست؟

بازگشت به خانه پيوند به نظر خوانندگان آرشيو مقالات آرشيو صفحات اول جستجو

سه شنبه 2 مهر ماه 1392 ـ 24 ماه سپتامبر 2013

آیا روسیه مانع معامله مستقیم ایران و آمریکاست؟

ت تکرار پشتیبانی ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه، از حق ایران برای غنی‌سازی اورانیوم در

گردهمایی بیشکک در قرقیزستان، و دیدار رییس جمهور روسیه با حسن روحانی در حاشیه سیزدهمین اجلاس سران پیمان امنیتی شانگهای، که بی‌تردید با اعلام آمادگی مسکو برای افزایش سطح همکاری‌های دفاعی و اتمی با جمهوری اسلامی همراه بود، حرکت حساب شده یک پیاده، در شطرنج سیاست منطقه، به‌منظور بهره‌برداری در بازی بزرگ‌تر با آمریکا است.

ف فوریت مبادرت به این حرکت زمانی در کرملین احساس شد که آمریکا اعلام داشت، به تلافی استفاده از سلاح شیمیایی روز 21 ماه اوت در سوریه، که طی آن تا 1400 جان خود را از دست دادند، علیه رژیم اسد به اقدام نظامی تلافی‌جویانه دست خواهد زد.

روسیه نگران است که در صورت مداخله نظامی مستقیم آمریکا در جنگ داخلی سوریه، اسد به سرنوشت قذافی دچار شده، و در نتیجه تنها هم پیمان خود را در آب‌های مدیترانه از دست بدهد.

طرح کلی روسیه در رابطه با ایران و بحران سوریه، پیشگیری از شکل گرفتن یک توافق بزرگ بین واشینگتن و تهران، و انجام معامله مستقیم با آمریکا بر سر هر دو کشور است.

به دلیل حضور فعال روسیه و ایران در کنار رژیم بشار اسد، برای پایان دادن کم‌هزینه به جنگ داخلی سوریه، آمریکا نیازمند همکاری دست کم یکی از دو کشور یاد شده است. انتخاب روحانی به عنوان رئیس جمهوری اسلامی، ایران را در موقعیت مناسبی برای پیشگیری از روسیه در انجام معامله بزرگ با غرب قرار داد.

سفر سلطان قابوس، پادشاه عمان، به تهران در فاصله کوتاهی بعد از مراسم تحلیف روحانی، و تائید ضمنی ارسال و دریافت پیام دولت آمریکا برای دولت تازه جمهوری اسلامی، گمانه‌های کلید خوردن آغازی تازه در مناسبات تهران و غرب را تقویت کرد.

اظهارات هاشمی رفسنجانی در مورد جنگ داخلی سوریه و انتقاد او از رژیم اسد، به اتهام استفاده از سلاح شیمیایی را نیز می‌توان اقدام حساب‌شده‌ای برای نشان دادن چراغ سبز دولت معتدل روحانی به آمریکا و اعلام آمادگی برای انجام معامله مستقیم با واشینگتن تلقی کرد-چراغی که با انتقاد تند اصولگرایان از هاشمی به‌سرعت خاموش شد.

روسیه نیز با در اختیار داشتن کرسی ثابت در شورای امنیت و حق وتو، عملا در موقعیتی است که می‌تواند در پایان دادن به جنگ داخلی سوریه و همچنین متوقف ساختن برنامه‌های توسعه اتمی ایران، از راه موافقت با تصویب قطعنامه‌های مورد نظر آمریکا موثر واقع شود.

با معرفی حسن روحانی به عنوان رییس دولت جمهوری اسلامی، مسکو نگران نزدیکی ایران به غرب، و از دست دادن یک پایگاه در معادله قدرت منطقه شده است. انتشار گزارش غیر رسمی سفر پوتین به تهران، یک هفته پس از اعلام پیروزی روحانی در انتخابات، به‌منظور بازسازی مناسبات خدشه دار شده کرملین با جمهوری اسلامی طی دو سال آخر دولت احمدی‌نژاد صورت گرفت-دیداری که انجام آن با اعلام آمادگی روحانی برای شرکت در اجلاس شانگهای، به ملاقات در قرقیزستان موکول شد.

شاید با توجه به حضور تعداد قابل ملاحظه‌ای از دانش‌آموختگان و یا اشخاصی با سابقه کار و اقامت در آمریکا در جمع هیئت دولت تازه، بی‌تردید نگرانی‌های مسکو مبنی بر امکان استفاده از این کارت‌ها در جهت نزدیکی بیشتر با آمریکا چندان بی‌پایه نیست-اگرچه اصولگرایان مدرسه حقانی، مانند مصطفی‌ پورمحمدی وزیر دادگستری نیز در دولت روحانی کم شمار نیستند.

ک کرملین با پیشبینی شرکت حسن روحانی در اجلاس ماه سپتامبر جاری مجمع عمومی سازمان ملل، مصمم بود که پیش از فراهم شدن زمینه دیدار روحانی، و یا حداقل وزیر خارجه دولت او با مقام‌های بلندپایه آمریکا در نیویورک، با حسن روحانی ملاقات و از راه اعلام آمادگی برای قبول تعهدات چشمگیر، از جمله تحویل سامانه موشکی اس-300، خود را به تهران نزدیک‌تر سازد.

در یک تلاش موازی، و با هدف به حاشیه راندن ایران، کرملین فرصت یافت، در حاشیه کنفرانس سران گروه 20 در سنت پترزبورگ، آمادگی سازش با آمریکا بر سر سوریه و برنامه اتمی ایران را با اوباما و همراهان او در میان بگذارد.

م مذاکراتی که از روز پنجشنبه پیرامون سوریه و سلاح‌های شیمیایی در اختیار اسد، بین جان کری، وزیر خارجه آمریکا، و سرگئی لاوروف وزیر خارجه روسیه در ژنو آغاز و روز جمعه نیز ادامه یافت، حاکی از موفقیت مسکو در کنار زدن تهران و داخل شدن در معامله مستقیم با آمریکا است؛ دیپلماسی مشابهی که روسیه بر سر افغانستان و در رقابت با ایران برای دادن اجازه حمل و نقل نیازهای لجستیکی ناتو از خاک خود و کشور‌های تحت نفوذ آسیای مرکزی در سال 2010 اتخاذ کرد.

کنفرانس شانگهای که طی سال های اخیر از قرار دادن روسیه به عنوان قطب قدرت در منطقه، و توسعه همکاری‌های دفاعی و امنیتی روسیه و چین در آسیای مرکزی بازمانده، دستور کار سیزدهمین اجلاس سران در قرقیزستان را به اتخاد تصمیماتی برای مقابله با قاچاق مواد مخدر و تروریسم اختصاص داد.

به این ترتیب دیدار‌ها و مذاکرات حاشیه‌ای کنفرانس، در مسیری مشابه با کنفرانس سران گروه بيست در سنت پترزبورگ، با مرکزیت یافتن وضعیت سوریه، (و تا حدودی مذاکرات اتمی با ایران) از دستور کار رسمی اجلاس سران، اهمیت بیشتری یافت.

دیدار دو جانبه پوتین و روحانی در بیشکک، با اهمیت‌ترین ملاقات سیاسی در حاشیه اجلاس سران پیمان همکاری‌های امنیتی شانگهای به‌شمار می‌رود.

پوتین در بیشکک برای حسن روحانی احتمالا هدیه‌ای داشت که به دلایل فنی، مالی و سیاسی تا چند سال آینده نه از سوی روسیه قابل تحویل و نه از سوی ایران قابل دریافت و استفاده است. در حالی که وضعیت بحرانی سوریه طی هفته‌های آینده محکوم به تغییر و مذاکرات اتمی با ایران طی ماه‌های آینده محکوم به آغاز و تعیین تکلیف‌اند.

ب به‌نظر می‌رسد در فاصله اجلاس 5 سپتامبر سران گروه 20 درسنت پطرزبورگ، تا دیدار روزهای 12 و 13 سپتامبر وزرای خارجه آمریکا و روسیه در ژنو پیرامون سوریه، روسیه بار دیگر خود را در خط مقدم انجام معامله‌ای مستقیم با آمریکا قرار داده و ایران را از مسیر تعیین شدهء قبلی به حاشیه رانده است. آقای روحانی از «بیشکک» با لبخند و دست خالی باز گشت، و لاوروف از ژنو با اخم و دست پر راهی کشور خود شد.

توجه: اگر عنوان اين مقاله را در جدول زير وارد نکنيد، ما نخوهيم دانست که راجع به کدام مطلب اظهار نظر کرده ايد.

کافی است تيتر را کپی کرده و در محل مربوطه وارد کنيد.